Polarisatie en Verbinding – Marishelle Lieberwerth
Oordelen over andere mensen vliegen ons om de oren en het wij-zij denken lijkt alsmaar toe nemen. Maar is het wel waar dat we steeds meer tegenover elkaar komen te staan? En hoe kan je hier zelf mee omgaan? Marishelle Lieberwerth, masterstudent aan de Universiteit voor Humanistiek, leidt de verdiepingsdag ‘Zoek jouw antwoord op polarisatie’ die het Humanistisch Verbond dit jaar weer organiseert.
‘Allereerst: ik merk dat mensen een heel ernstig beeld hebben van polarisatie – alsof het alleen maar erger wordt en we steeds verder van elkaar afdrijven. Natuurlijk is het een probleem, maar uit onderzoek blijkt dat het minder ernstig is dan we vaak denken. Dat gevoel van toenemende verdeeldheid komt vooral door wat we zien in de media en de politiek, maar in het dagelijks leven valt het vaak mee. We hebben nog steeds gesprekken met buren, collega’s en familieleden die hele andere standpunten hebben zonder dat die gesprekken meteen ontsporen. Dat besef alleen al geeft ruimte: het is niet hopeloos, we kunnen nog steeds met elkaar in gesprek blijven.’
“ De grenzen tussen ‘wij’ en ‘zij’ zijn vager dan je denkt, en als je goed kijkt ontdek je naast tegenstellingen ook veel overeenkomsten. ”
Begrip voor andere standpunten
‘Neem jezelf als voorbeeld. Hoe vaak heb je bij een ingewikkeld onderwerp niet meerdere gedachten tegelijk? Je hebt misschien een duidelijke mening, maar zodra je erover na gaat denken realiseer je je dat je ook begrip kan voelen voor andere standpunten. En soms weet je het ook gewoon even niet. Dat voelt ongemakkelijk, want in deze tijd hebben we het idee dat we helder en stellig moeten zijn. Maar wat als dat juist niet nodig is? Wat als het oké is om genuanceerd te zijn of geen duidelijke mening te hebben bij een stelling?’
‘Als je dat bij jezelf herkent – die meerstemmigheid, dat schipperen tussen perspectieven – kan je het ook bij een ander herkennen. Misschien is die ander ook niet zo zwart-wit als je dacht. En als dat zo is, zijn er dan niet toch raakvlakken te vinden?’
‘Polarisatie leeft, en dat het in 2024 werd uitgeroepen tot woord van het jaar, zegt genoeg. Mensen maken zich zorgen en het gebeurt echt dat mensen afstand nemen of zelfs het contact verbreken vanwege diepe meningsverschillen.’
“ Is het eigenlijk wel nodig om soms zo stellig te zijn? Wat als het oké is om genuanceerd te zijn of geen duidelijke mening te hebben bij een bepaalde stelling? ”
Met andersdenkenden blijven omgaan
‘Tijdens een eerdere verdiepingsdag hoorde ik twee totaal verschillende perspectieven. Sommige deelnemers zeiden: “Ik vind het niet fijn om mensen te labelen en weg te zetten.” Maar een ander zei heel eerlijk: “Ik doe dat wél, en vaak ook. Daarom ben ik hier.” Beide reacties zijn waardevol om te onderzoeken. Waarom voelt het ongemakkelijk om iemand in een hokje te plaatsen? En waarom gebeurt het soms juist zo automatisch? Het is menselijk – we doen het zonder erbij stil te staan, vaak omdat het ons op allerlei manieren is aangeleerd.’
‘De verdiepingsdag is dan ook geen zoektocht naar hét antwoord op polarisatie. Het gaat er niet om dat we precies weten hoe we dit probleem moeten oplossen. Het gaat om onderzoeken wat voor jou werkt in de manier waarop je met anderen omgaat. Hoe kan je het oneens zijn zonder de kloof groter te maken? Hoe blijf je in contact, zonder bij te dragen aan verdere polarisatie?’
‘En alleen al het feit dat mensen bereid zijn om hiermee te oefenen, dat ze hier een middag voor uittrekken, geeft hoop. Het laat zien dat we nog steeds iets kunnen bereiken – samen.’
