Humanistisch DNA – Rob Vos

Wat vind je belangrijk, wat geeft je leven zin? Hoe ga je om met de mooie en lastige dingen in het leven? Dit zijn typisch vragen waar een humanist bij stilstaat. Het antwoord op deze vragen is voor iedereen anders. Dat wil niet zeggen dat je het allemaal alleen hoeft te verzinnen. Laat je inspireren door mensen die leven als humanist. Deze keer: Rob Vos, humanistisch geestelijk verzorger bij TergooiMC.

Waar ben je op dit moment mee bezig?

‘Onlangs heb ik samen met een aantal bevlogen collega’s van het Humanistisch Verbond de bundel Boekje vol humanisme samengesteld: met gedichten, beelden, citaten, filosofie en songteksten die raken aan een humanistische kern. Wat voor mij voorop stond bij het samenstellen was dat het verbeeldingsvol moest zijn. Geen droge kost, geen afstandelijke reflecties. Het humanisme is van oudsher erg talig. Veel woorden, veel tekst – een beetje zoals de protestanten, grap ik wel eens. Maar wat ik soms mis, is de zintuiglijke kant; de beleving.’

‘Voor ik humanistiek ging studeren, was ik beeldend kunstenaar. Voor mij ligt er een diepe verbinding tussen kunst en humanisme. In beide domeinen draait het uiteindelijk om zingeving, om betekenis geven aan wat er is – of wat er ontbreekt. Ook in gesprekken met patiënten gebruik ik vaak die beeldtaal. Ik zie mensen niet als een dossier of een verhaal dat al geschreven is, maar als een leeg doek. We beginnen ergens, vaak zonder precies te weten waar het heen gaat.’

Wanneer besefte je dat je humanist bent?

‘Mijn vader was journalist, mijn moeder had een handboekbinderij. Er werd gesproken over politiek, cultuur, natuur – en hoewel het geloof allang was losgelaten, werd het nooit afgewezen. Mijn moeder sprak soms nog in Bijbelse bewoordingen en verzon op een gegeven moment zelfs een alternatief kerstverhaal. Het tekende haar verlangen naar betekenis, maar dan buiten de traditionele kaders. Toen ze ziek werd, kwam er iemand vanuit humanistische uitvaartbegeleiding aan huis, en voerden we diepe gesprekken over wat ertoe doet.’

‘Mijn vrouw werkte al als geestelijk verzorger bij Defensie en zei op een gegeven moment: “Dit past óók bij jou.” Ik aarzelde, maar ik voelde ook de behoefte om het atelier achter me te laten en dichter bij mensen te zijn. De stap naar de Universiteit voor Humanistiek was voor mij een schot in de roos. Alles wat ik belangrijk vond – filosofie, psychologie, levensvragen – kwam samen. En de kunst heb ik daarnaast nooit meer losgelaten.’

Wat betekent humanisme voor jou?

‘Voor mij is het geen set overtuigingen die je van de daken hoeft te schreeuwen, maar een manier van in het leven staan: beschouwend, onderzoekend, open. Ik ben zelf niet zo van de actie of de campagnes. Niet omdat ik me niet betrokken voel, maar omdat ik geloof dat het echte werk vaak begint met luisteren en je oordeel uitstellen. Dat trage, beschouwende zit ook in de kunst die ik waardeer: het rondcirkelen, het wegen van waarden, zonder meteen een conclusie te trekken. Juist dat – het verdragen van het niet-weten – is voor mij van diepe waarde.’

Wat is een belangrijke humanistische waarde in jouw leven?

‘Verdraagzaamheid. Niet in de oppervlakkige zin van ‘elkaar maar laten begaan’, maar als actieve, soms lastige houding. Voor mij betekent het: bewust opzoeken wat anders is, ook als dat schuurt. Het is verleidelijk om vooral gelijkgestemden op te zoeken, maar dan mis je de rijkdom en de frictie van andere perspectieven. Ik verdiep me bijvoorbeeld in mensen die me eigenlijk tegenstaan, gewoon om te begrijpen waar bepaalde denkbeelden vandaan komen. Dat helpt me om oprechte verbinding te houden, ook met mensen die heel anders denken dan ik. Verdraagzaamheid dwingt me om nieuwsgierig te blijven en niet te snel te oordelen. Het is geen makkelijke waarde, maar juist daarom misschien wel de belangrijkste.’

Welk taboe in de samenleving zou je graag doorbreken?

‘Ik heb niet direct iets waarvan ik denk: dat moet nú doorbroken worden. We leven in een tijd waarin al veel is losgeschud, soms zelfs in razend tempo. Wat ik vooral zie, is dat er veel wordt afgebroken, maar weinig echt opgebouwd. Misschien is dat juist wat ik zou willen: meer behoedzaamheid. Niet alles hoeft steeds opnieuw ter discussie. Soms is het belangrijker om te zorgen voor wat er al is, en pas daarna weer iets nieuws aan te raken.’

Heb je een mooie lees-, luister- of kijktip?

‘Twee podcasts waar ik zelf veel aan heb. De eerste is De Zin van de Dag van Stine Jensen. Elke aflevering duurt maar een paar minuten, waarin iemand een betekenisvolle zin toelicht. Kort, maar vaak raak; een heerlijk begin van de dag voor mij. De tweede is De Ongelooflijke Podcast van de EO. Die gaat over zingeving, geloof en levensbeschouwing in een steeds seculierder wereld. Het mooie is dat er echt allerlei stemmen aan bod komen – van atheïsten tot gelovigen, van filosofen tot theologen. Voor mij als geestelijk verzorger is het onmisbaar, juist vanwege die meerstemmigheid.’

Wie of wat kan wel wat humanisme gebruiken?

‘Het klinkt misschien wat saai, maar ik denk dat vooral de aanstichters van het grote, rechteloze geweld dat we nu zien veel humanisme kunnen gebruiken. Het gaat me trouwens niet alleen om de leiders – ook om de mensen die het uitvoeren.’

Wat is een wijze levensles die je hebt geleerd?

‘Een uitspraak van Jaap van Praag die me al jaren begeleidt: ‘De waarheid van het mens zijn ligt in de schakeringen’. Dat is ook de titel van mijn blog over kunst. Wat ik er zo mooi aan vind, is dat het humanisme niet op één vast punt te vangen is – het leeft juist tussen alle verschillende opvattingen in. In die veelheid, in de nuances, dáár gebeurt het. Voor mij betekent het dat ik steeds opnieuw probeer af te stemmen op de stemmen om me heen, hoe verschillend die ook zijn. Het helpt me om weg te blijven van zwart-witdenken. Die zin is voor mij een soort kompas én bescherming: een herinnering om het brede perspectief te blijven zoeken.’

Als er een Humanist van het Jaar-award zou zijn, aan wie zou jij die uitreiken?

‘Zonder twijfel aan twee mensen: Aziz Abu Sarah en Maoz Inon. Een Palestijn en een Israëliër die allebei persoonlijk zwaar getroffen zijn – Aziz verloor zijn broer tijdens de eerste intifada, Maoz zijn ouders bij de aanval van Hamas op 7 oktober. En toch hebben ze elkaar opgezocht. In plaats van verder te verharden, besloten ze samen te strijden tegen haat en intolerantie. Ze noemen zich broers, en zijn inmiddels uitgegroeid tot vredesactivisten die hun verhaal delen over de hele wereld.’

Wat wil jij de wereld nalaten?

‘Ik vind nalatenschap een prachtig woord. Het wordt vaak in financiële zin gebruikt, maar voor mij gaat het juist over iets anders: over de sporen die je achterlaat in mensen, in ontmoetingen, in de wereld. De psychiater Irvin Yalom gebruikt daar een mooie metafoor voor: rimpelingen in het water. Wat je nalaat, zijn de kleine golfjes die zich steeds verder verspreiden, ook als jij allang uit beeld bent. Dat raakt me, omdat je nooit helemaal weet wie je hebt geraakt of wat er is blijven hangen. Als ik iets zou mogen nalaten, dan hoop ik dat het mijn verwondering is. Mijn liefde voor de kunst, voor de verbeelding en voor het niet-weten.’

Wat brengt jou bij het Humanistisch Verbond en wat brengt het Humanistisch Verbond jou?

‘Voor mij is het een plek waar ik me thuis voel – ruim genoeg om het soms oneens te zijn, maar duidelijk genoeg om ergens bij te horen. Ik vind het belangrijk dat er plekken zijn waar we elkaar kunnen inspireren en iets opbouwen, juist in een tijd waarin er zoveel los zand is.’

‘Het Humanistisch Verbond brengt mij verbinding, uitwisseling en inspiratie. Maar het is voor mij ook vanzelfsprekend dat ik zelf iets bijdraag. Of dat nu in gesprekken is, of met een initiatief zoals de bundel die we samen hebben samengesteld. Humanisme leeft wat mij betreft juist in dat wederkerige: elkaar voeden, uitdagen en blijven zoeken naar wat ons verbindt.’

Hedwig Wiebes

Freelance journalist