Humanistisch DNA – Merel Ouwehand
Wat vind je belangrijk, wat geeft je leven zin? Hoe ga je om met de mooie en lastige dingen in het leven? Laat je inspireren door mensen die leven als humanist. Deze keer: Merel Ouwehand, bezig met haar masterscriptie voor de Universiteit van Humanistiek.
Waar ben je op dit moment mee bezig?
‘Met name aan mijn masterscriptie, over onder andere ecohumanisme en spirituele transformatie. Daarnaast organiseer ik voor Humanistisch Verbond seizoensvieringen en werk ik als docent Actieve Hoop, waarbij ik het gedachtengoed van klimaatactivist en boeddhist Joanna Macy gebruik om mensen manieren te laten vinden waarop zij hun zorgen kunnen inzetten voor een betere wereld. Verder begin ik in januari als humanistisch geestelijk verzorger in de psychiatrie.’
Wanneer besefte je dat je humanist bent?
‘Ik zou mezelf ecohumanist noemen, dat is waar voor mij het zwaartepunt ligt. Grappig genoeg was het humanistische aspect voor mij lange tijd niet waar het me om te doen was, tijdens mijn bachelor aan de Universiteit voor Humanistiek. Zingeving en levensbeschouwing, dát was waar ik me mee bezig wilde houden. Die rationaliteit en autonomie die binnen het humanisme zo belangrijk zijn, dat vond ik eerlijk gezegd niet zo boeiend. Pas toen ik stage ging lopen bij het Humanistisch Verbond, binnen het programma Ecohumanisme, ging ik mijn humanisme eigen maken en meer de nadruk leggen op verwevenheid en verbinding.’
Wat betekent humanisme voor jou?
‘Ik vind het fijn om een bewuste vorm van levensbeschouwing te hebben in mijn dagelijks leven. Veel mensen denken dat ze met een neutrale en objectieve blik naar de wereld kijken, gebaseerd op de wetenschap, maar tijdens mijn studie realiseerde ik me hoe smal en sturend die blik in wezen is. Heel individualistisch ook, zo schadelijk voor mens en natuur. Dat hebben we natuurlijk ook aan het kapitalisme te danken, dat materialistische denken gericht op het zelf. Voor mij was het verfrissend om te ontdekken dat er meerdere manieren bestaan om naar de wereld te kijken. Mijn humanisme gaat erg over verbinding en de zoektocht naar een betere wereld, ondanks alle shit die bestaat. Hoe kunnen we de boel mooier maken met elkaar?’
“ Hoe we de boel mooier kunnen maken met elkaar: daar gaat mijn humanisme over. ”
Wat is een belangrijke humanistische waarde in jouw leven?
‘Bewust aandacht hebben. Voor de ander en voor de wereld, maar ook als ik alleen ben. Ik wil écht kunnen voelen en daar de tijd voor nemen. Dat doe ik onder meer door te mediteren, maar het geldt evengoed voor als ik met een groep werk: ik wil mezelf kunnen afstemmen op de aanwezigen en voelen wat er leeft, en vanuit daar proberen het ‘goede’ te doen. Ook als geestelijk verzorger is dat straks belangrijk.’
Welk taboe in de samenleving zou je graag doorbreken?
‘De angst dat iets al snel als zweverig of te ‘New Age’ wordt gezien, wat je misschien zelfs ergens van weerhoudt. Dat merk ik bijvoorbeeld wanneer we een ritueel doen tijdens de seizoensvieringen. Daar wordt direct wat van gevonden door sommigen. In mijn ogen is het juist allesbehalve zweverig: het is juist heel fundamenteel om je via terugkerende handelingen tot de wereld te verhouden. Als je zaken afschrijft omdat je ze te zweverig vindt, beperk je jezelf in hoe je de wereld en jezelf kan ervaren.’
‘Tegelijkertijd zie je dat veel mensen bang zijn om afgerekend te worden op ‘zweverigheid’ en als jonge vrouw herken ik dat. Het is net alsof ik dan wil roepen dat ik ook Sartre heb gelezen, alsof ik mezelf vervolgens extra moet bewijzen. Maar het een sluit het ander niet uit.’
Heb je een mooie lees-, luister- of kijktip?
‘Het boek Ecospiritualiteit van Hans Alma, zij is psycholoog en hoogleraar geestelijke zorg en religieus-humanistische zingeving aan de faculteit Religie en Theologie van de Vrije Universiteit Amsterdam. Ik lees het op dit moment voor mijn scriptie en ik kan het iedereen aanraden. Het verbindt thematiek als hoop, rouw en heling met een heel aardse vorm van spiritualiteit.’
‘Omdat ik voor mijn scriptie veel onderzoek doe en mijn hoofd niet altijd zin heeft in nog meer moeilijke dingen, lees ik nu ook regelmatig kinderboeken. ‘Lampje’ van Annet Schaap vind ik fantastisch, net als de klassieker ‘Heksenkind’ van Monica Furlong. Kinderboekenauteurs schrijven op een heel speelse, prettige manier. Ze maken heel veilige werelden; ik denk dat het misschien wel de meest gezonde vorm van escapisme is die er bestaat.’
Wie of wat kan wel wat humanisme gebruiken?
‘Er vindt op dit moment een genocide plaats in de wereld – even absurd als verschrikkelijk. Daar mist iedere vorm van medemenselijkheid. Maar ook dichter bij huis, op een kleinere schaal. In Nederland worden stelselmatig groepen mensen tegen elkaar uitgespeeld. Het gevaar schuilt in hoe machthebbers groepen tegen elkaar opzetten en hen dehumaniseren. Het is schokkend om te zien hoe ver dat kan gaan en dat mensen zeer diep kunnen worden gemanipuleerd.’
‘Of het nu gaat om de grote conflicten elders of om de vooroordelen en racistische dynamieken die hier zichtbaar worden: alles schreeuwt om meer medemenselijkheid. Oh en de aarde kan wel wat ecohumanisme gebruiken.’
Wat is een wijze levensles die je hebt geleerd?
‘In het boeddhisme speelt ‘metta’ een grote rol: compassie. Richting anderen, maar in de basis richting jezelf. We kunnen zo zelfkritisch zijn; we moeten maar harder werken en we doen het zelden goed genoeg. Dat was lange tijd mijn mantra, tot ik erin vastliep. Inmiddels beoefen ik een veel liefdevoller houding naar mezelf. Dankzij compassie creëer ik een ruimte waarbinnen ik vrij kan groeien in wie ik ben en wat ik doe, in plaats van dat ik stukloop op niet-bestaande perfectie.’
Als er een Humanist van het Jaar-award zou zijn, aan wie zou jij die uitreiken?
‘Die zou ik geven aan iemand die normaliter niet snel een award zou krijgen. Er zijn zoveel mensen die super humanistisch leven maar zichzelf ook nooit op de voorgrond zouden plaatsen. Bij deze nomineer ik Frans, de fietsenmaker in de straat waar ik woon. Hij heeft altijd zo’n fijne energie om zich heen en is grappig en aandachtig. Voor mij belichaamt hij het humanisme. Daarnaast is hij een van de weinige fietsenmakers bij wie ik niet het gevoel heb dat hij je een poot probeert uit te draaien, maar wat ik het meest waardeer is dat Frans’ betekenisvolle contact voor veel mensen de dag leuker maakt. Overigens is er continu wel wat aan de hand met mijn fiets dus zoek ik hem regelmatig op, en dat wil ik eigenlijk graag zo houden.’
Wat wil jij de wereld nalaten?
‘Een leefbare planeet. Al ben ik daarover op sommige dagen pessimistischer dan op andere dagen. In ieder geval hoop ik een x aantal bomen te hebben geplant, maar verder heb ik geen behoefte aan het achterlaten van grootse dingen. Ik zou willen dat de mensen met wie ik in contact ben geweest zich gehoord en gezien hebben gevoeld. Wie weet zorgt dat weer voor een soort butterfly-effect.’
Wat brengt jou bij het Humanistisch Verbond en wat brengt het Humanistisch Verbond jou?
‘Ik heb veel te danken aan mijn stage bij het Humanistisch Verbond, maar bovenal word ik blij van alle fijne mensen die ik er heb leren kennen, met wie ik zulke interessante gesprekken kan voeren. Op onze eigen manier zijn we allemaal bezig met hoe de wereld beter en betekenisvoller kan zijn. Het helpt me mijn eigen gedachten aanscherpen.’
“ Ik zou willen dat de mensen met wie ik in contact ben geweest zich gehoord en gezien hebben gevoeld. Wie weet zorgt dat weer voor een soort butterfly-effect. ”
