Humanistisch DNA – Marieta van den Heuvel
Wat vind je belangrijk, wat geeft je leven zin? Hoe ga je om met de mooie en lastige dingen in het leven? Laat je inspireren door mensen die leven als humanist. Deze keer: Marieta van den Heuvel, communicatieadviseur bij de gemeente Den Haag en voormalig voorzitter van de afdeling Haaglanden van het Humanistisch Verbond.
Waar ben je op dit moment mee bezig?
‘Eind vorig jaar realiseerde ik me dat een fulltimebaan én het voorzitterschap toch wat veel was als je er ook een privéleven op na wil houden. Er is zo’n treffende uitspraak: het leven gebeurt terwijl je andere plannen aan het maken bent. Daarbij ben ik erachter gekomen hoe kwetsbaar en belangrijk je gezondheid is, met onder meer mijn vriend die een operatie achter de rug heeft en daar nog steeds van herstelt. Des te blijer word ik van de lentezon wanneer die op mijn snoet schijnt als ik van mijn werk naar huis fiets.’
Wanneer besefte je dat je humanist bent?
‘Ik groeide op in een klein dorp in de Bijbelbelt van Zuid-Holland, waar het protestantschristelijke geloof overal aanwezig was – drie kerken op vijfduizend mensen zegt al genoeg. Ik las de bijbelverhalen als sprookjes, maar tegelijkertijd was er dat dogmatische en had ik vragen waar niemand antwoord op kon geven. Al jong voelde ik: dit klopt niet voor mij. Rond mijn vijftiende begon dat besef sterker te worden. Ik voelde niets bij het geloof, kón het niet geloven, en dat wrikte. Toen ik eenmaal uit huis ging kreeg ik meer ruimte om zelf na te denken. Aanvankelijk noemde ik mezelf atheïst, ik verzette me tegen de dogma’s waarin ik was opgegroeid, maar met de jaren werd dat milder. Uiteindelijk ontdekte ik pas in mijn dertiger jaren echt het begrip ‘humanisme’ en herkende daarin de waarden die altijd al in mij leefden: zelf nadenken, voelen, en anderen de ruimte geven hetzelfde te doen.’
Wat betekent humanisme voor jou?
‘Voor mij is humanisme een mildere, genuanceerdere vorm van atheïsme geworden. Waar ik me vroeger vooral afzette tegen religieuze dogma’s en zocht naar houvast in een leven zonder god, biedt het humanisme mij nu ruimte om te leven mét vragen, zonder alles zeker te hoeven weten. Ik leerde dat er zelfs religieuze humanisten zijn, en dat sprak me aan – die zachtheid, die ruimte voor verschillende invullingen. Humanisme voelt voor mij niet als een label, maar als een manier van leven: bewust, vrij en verbonden met anderen. Ik geloof ook dat ieder kind als humanist wordt geboren; we zijn allemaal ‘maar’ mensen en we maken er allemaal het beste van. Daarbinnen vind ik dat ieder mens de kans moet krijgen om zélf zin te geven aan het leven.’
“ Humanisme voelt voor mij niet als een label, maar als een manier van leven: bewust, vrij en verbonden met anderen. ”
Wat is een belangrijke humanistische waarde in jouw leven?
‘Voor mij is verantwoordelijkheid de belangrijkste humanistische waarde. Vrijheid en zelfbeschikking vind ik ook essentieel, maar alleen als ze niet ten koste gaan van anderen. Want zonder verantwoordelijkheid kunnen die waarden ook doorslaan in egocentrisme. Verantwoordelijkheid betekent voor mij ethisch handelen, bewust zijn van de gevolgen van mijn keuzes, en open blijven staan voor nieuwe inzichten – ook als dat betekent dat ik mijn overtuigingen moet herzien. Context is daarbij altijd belangrijk; het gaat erom dat je bereid bent jezelf en je gedrag voortdurend kritisch te blijven bekijken.’
Welk taboe in de samenleving zou je graag doorbreken?
‘De overtuiging over wat ‘normaal’ is. Veel normen in onze samenleving – zoals het patriarchale denken – worden nauwelijks ter discussie gesteld, terwijl ze diep doorwerken in ons dagelijks leven. Neem bijvoorbeeld veiligheid op straat: vrouwen krijgen het advies om ’s avonds niet alleen naar buiten te gaan, terwijl niemand zegt dat mannen binnen moeten blijven om die veiligheid te waarborgen. De verantwoordelijkheid wordt steeds bij vrouwen gelegd, terwijl de echte oorzaak vaak ongemoeid blijft. Dat soort vanzelfsprekendheden wil ik bevragen, want wie bepaalt eigenlijk wat normaal is?’
Heb je een mooie lees-, luister- of kijktip?
‘Ik ben gek op podcasts: de perfecte mix van informatie en inspiratie, vooral omdat ik ze kan luisteren terwijl ik onderweg ben of aan het sporten. Wat ik fijn vind, is dat er meerdere stemmen aan bod komen, verschillende perspectieven op één onderwerp. Een aanrader is de podcast Loket voor het Leven van Trouw, waarin levensvragen worden besproken door filosofen en wetenschappers. Als kijktip: de documentaire Joan Baez: I Am Noise. Een prachtige, ontroerende film over haar leven als zangeres en activist – echt kippenvel.’
Wie of wat kan wel wat humanisme gebruiken?
‘Alle rijken en invloedrijken van de wereld. Niet alleen de usual suspects zoals een Donald Trump of Elon Musk, maar iedereen die zó veel geld en macht heeft, dat ze niet eens meer overzien hoeveel goeds ze daarmee zouden kunnen doen. Als ze met meer verantwoordelijkheid en medemenselijkheid naar hun rol in de samenleving kunnen kijken zou dat enorm verschil maken.’
Wat is een wijze levensles die je hebt geleerd?
‘Dat alles eindig is – zowel het mooie als het pijnlijke. Dat besef geeft rust in moeilijke tijden, omdat ik weet: ook dit gaat voorbij. Tegelijkertijd waardeer ik het goede des te meer, omdat het niet vanzelfsprekend is.’
Als er een Humanist van het Jaar-award zou zijn, aan wie zou jij die uitreiken?
‘Zonder twijfel gaat die naar mijn moeder. Zij is de meest geduldige, liefdevolle en compassievolle vrouw die ik ken. Hoewel zij god ziet in de goedheid van mensen en de schoonheid van de natuur – iets waar ik als atheïst lang moeite mee had – begrijp ik nu dat we eigenlijk hetzelfde bedoelen, alleen gebruiken we andere woorden. Ze handelt vanuit diepe humanistische waarden en maakte ooit het krachtige statement zich uit te schrijven bij de kerk omdat die geen homo’s wilde trouwen. Dat typeert haar: trouw aan haar geweten, met hart voor anderen. Ze zou de prijs nooit willen aannemen, maar juist daarom verdient ze hem des te meer.’
Wat wil jij de wereld nalaten?
‘Op de korte termijn hoop ik dat mensen die mij gekend hebben met een glimlach aan me terugdenken. Dat ze een fijne herinnering hebben of denken: verrek, daar had ze toch een punt. Verder wil ik de wereld vooral niet slechter achterlaten dan hoe ik haar aantrof toen ik me bewust werd van mijn bestaan.’
Wat brengt jou bij het Humanistisch Verbond en wat brengt het Humanistisch Verbond jou?
‘Het Humanistisch Verbond bracht me in contact met inspirerende mensen en doet me beseffen hoe bevoorrecht ik ben dat ik tijd en ruimte heb om over grote vragen na te denken. Het heeft me bewust gemaakt van mijn verantwoordelijkheid naar anderen en gaf me een les in nederigheid: dat ik me met zulke thema’s kan bezighouden, is op zichzelf al een luxe.’
“ In het humanisme herkende ik de waarden die altijd al in mij leefden: zelf nadenken, voelen, en anderen de ruimte geven hetzelfde te doen. ”
