Humanistisch DNA – Hedwig Barczuk
Wat vind je belangrijk, wat geeft je leven zin? Hoe ga je om met de mooie en lastige dingen in het leven? De antwoorden op deze – typisch humanistische – vragen zijn voor iedereen anders. Maar dat wil niet zeggen dat je het allemaal alleen hoeft te verzinnen! Laat je inspireren door mensen die leven als humanist. Deze keer: Hedwig Barczuk, muziekdocent en vorig jaar als celebrant afgestudeerd aan de Universiteit voor Humanistiek.
Wanneer besefte je dat je humanist bent?
‘Dankzij een vriend kwam ik in contact met het humanisme. Zonder te snappen wat het precies inhield sprak het me direct aan. Ik merk een verbindende factor bij humanisten als het gaat om een bepaalde diepgang in de onderlinge gesprekken. Ze schuwen de grote vragen niet en kunnen daarover met een ongelooflijke helderheid redeneren. Uiteindelijk heb ik de celebrantenopleiding gevolgd en ontwikkel ik nu rituelen voor mensen, bijvoorbeeld om belangrijke momenten te vieren of om te gaan met rouw en verlies.’
Wat betekent humanisme voor jou?
In het bijzonder houd ik me bezig met Ecohumanisme, dat gaat over de relatie tussen de mens en de natuur. Je ziet dat we een scheiding maken tussen die twee, terwijl wij eigenlijk zelf onderdeel uitmaken van de natuur. Daaruit volgen al snel allerlei vragen: zijn we dan nu een deel van onszelf aan het beschadigen? Moeten we dan leren rouwen over dat deel dat verloren gaat? Kunnen we natuur een stem geven? Voor het Humanistisch Verbond ontwerp ik nu seizoensrituelen waarbij deelnemers zich verbinden met de wisseling van de seizoenen en de manier waarop zij daar zelf door worden beïnvloed, om zo onze verbondenheid te vieren.’
Wat is een belangrijke humanistische waarde in jouw leven?
‘Het eerste uitgangspunt zoals die staat beschreven in de Verklaring van Amsterdam: humanisten willen ethisch handelen. Dat deel eindigt met het erkennen dat we deel uitmaken van de natuur en onze verantwoordelijkheid aanvaarden voor de impact die wij hebben op de wereld om ons heen. Het idee dat vrijheid gepaard gaat met verantwoordelijkheid vind ik heel mooi. Patricia McCabe, een vrouw uit Nieuw-Mexico die met één been in de Westerse wereld staat en de ander in de stam waar ze opgroeide, vertelde over het motto waarmee ze groot werd gebracht: I can only be happy if you are. Dat heeft ook weer met die onderlinge verbondenheid te maken.’
Welk taboe in de samenleving zou je graag doorbreken?
‘Ik las laatst dat iemand Nederland het niets-aan-de-hand-landje noemde. Ik kan me er zorgen over maken dat wij in de luxe verkeren om nog weinig te ondervinden van de ecologische crisis die aan de hand is. We weten dat in 2020 driekwart van de Nederlanders zich zorgen maakte over het klimaat, maar onze positie is nog steeds zo comfortabel dat we dat kunnen wegschuiven. Ondanks alles blijven we maar meer welvaart en spullen verzamelen, terwijl de planeet dat niet aankan. We zouden moeten inzien dat het leven als iets circulairs is in plaats van een oneindig stijgende lineaire lijn naar boven.’
Wie of wat kan wel wat humanisme gebruiken?
‘De natuur kan wel wat humanistisch medeleven gebruiken volgens mij, een vorm van humanisme waarbij we bevragen of de mens wel aan de top van de piramide zou moeten blijven staan.’
Heb je een mooie lees-, luister- of kijktip?
Mogen het er ook twee zijn? Allereerst The Wild Edge of Sorrow door Francis Weller, een Amerikaanse psychotherapeut die schrijft over de kunst van het rouwen. Het is echt een pleidooi voor het toelaten van alles wat je voelt, waarna je juist daardoor weer nieuwe vitaliteit vindt. De ander is De stem van de Noordzee met essays van Laura Burgers, Eva Meijer, Evanne Nowak over bijvoorbeeld het verlenen van rechten aan dieren en landschappen. Zou de Noordzee over zichzelf kunnen beschikken?’
Wat is een wijze levensles die je hebt geleerd?
‘Dat zwaardere, negatieve of donkere emoties er ook mogen zijn. Rituelen bieden daar bijvoorbeeld ruimte voor. Dit helpt dingen een plek te geven, bijvoorbeeld het verdriet wat je kunt ervaren als je kijkt naar hoe dramatisch het gesteld is met de natuur. Dat zegt echter óók hoeveel je om iets geeft. Verdriet en liefde zijn twee zijden van dezelfde medaille. Zonder het een kan het ander ook niet bestaan.’
Als er een Humanist van het Jaar-award zou zijn, aan wie zou jij die uitreiken?
‘Babet te Winkel van Verlieskunst. Zij heeft door haar eigen ervaring met verlies – haar moeder overleed toen zij twintig was – gemerkt dat ze niet de juiste taal had om woorden te geven aan haar verdriet en toen heeft ze daar op haar eigen creatieve manier vorm aan gegeven.’
Wat wil jij de wereld nalaten?
‘Een leefbare planeet, dat antwoord ligt behoorlijk voor de hand. In het bijzonder hoop ik dat we daarin niet alleen gemotiveerd zijn door toekomstige generaties, maar dat we ook goed voor de planeet willen zorgen voor de planeet zélf.’
Wat brengt jou bij het Humanistisch Verbond en wat brengt het Humanistisch Verbond jou?
‘Op dit moment is het een van de weinige plekken waar ik een platform vind voor waar ik mee bezig ben en in geloof. Wat ik ook fijn vind is dat er binnen het humanisme geen pasklare antwoorden bestaan, maar dat je juist aan het onderzoeken slaat.’
