Humanistisch DNA – Bas van der Sijde
Wat vind je belangrijk, wat geeft je leven zin? Hoe ga je om met de mooie en lastige dingen in het leven? De antwoorden op deze – typisch humanistische – vragen zijn voor iedereen anders. Maar dat wil niet zeggen dat je het allemaal alleen hoeft te verzinnen! Laat je inspireren door mensen die leven als humanist. Deze keer: Bas van der Sijde, geestelijk verzorger en onder andere organisator van bezinningsbijeenkomsten.
Wanneer besefte je dat je humanist bent?
‘In de laatste klas van de lagere school, een Montessorischool, was er het optionele vak Humanistisch Vormingsonderwijs. In feite leerde je hoe belangrijk het is om zelf na te denken en door te blijven vragen. Dan maakten we bijvoorbeeld een paspoort en ging je je verdiepen in wie je was en waar je vandaan komt, en wat dat betekende. Je werd ook heel serieus genomen. Ik herinner me nog hoe de juf een recalcitrante klasgenoot niet op de kop gaf maar serieus met hem in gesprek ging. Zo leerde ik al op jonge leeftijd om mij open te stellen en niet zomaar iets aan te nemen of mee te gaan met wat iedereen doet of denkt.’
Wat betekent humanisme voor jou?
‘Voor mij is het humanisme de kunst om het mooie en het goede, en het mooie in de mens, tot ontwikkeling te brengen. Een soort levenskunst, zou je kunnen zeggen. Al doende leren, samenwerken, elkaar inspireren en daarbinnen je eigen weg zoeken.’
Wat is een belangrijke humanistische waarde in jouw leven?
‘De dialoog aangaan en niet te snel oordelen over een ander. Je weet niet alles over wat je zelf niet hebt geleefd. Natuurlijk oordeel ik zelf ook en soms is dat nodig, maar een belangrijk onderdeel van het humanisme is voor mij om altijd te blijven bevragen en onderzoeken. Iemand mag me ook altijd vragen waarom ik iets vind. Wie weet helpt dat mij ook weer om me beter te formuleren of nieuwe dingen te leren.’
Welk taboe in de samenleving zou je graag doorbreken?
‘We roepen wel erg gemakkelijk dat we tolerant zijn. Daarbij vergeten we soms dat je daarvoor zelf ook een stukje moet inleveren; het vereist dat jij plaatsmaakt voor iets anders. Tolerantie is in feite ruimte maken voor iets waar je het niet direct mee eens bent, maar wat je toch bestaansrecht moet gunnen om te kunnen samenleven. Veel mensen roepen het, maar vervolgens zetten ze niet zozeer die stap naar achteren.’
Wie of wat kan wel wat humanisme gebruiken?
‘Geert Wilders, al lijkt hij de laatste tijd wat milder. Maar bij iemand van zo’n ondemocratische partij die mogelijk minister-president wordt zet ik mijn vraagtekens. Je kunt bijvoorbeeld best argumenten bedenken om de hoofddoek in openbare ruimtes te verbieden, maar met een term als kopvoddentaks toon je zo weinig respect en geef je bij voorbaat al aan dat je de ander niet wil worden.’
Heb je een mooie lees-, luister- of kijktip?
‘Wat ik regelmatig uit de kast pak is Brieven aan een jonge dichter van Rilke. Hij schrijft onder andere over geduld opbrengen als het om de vragen in het leven gaat, daar waar je nog geen antwoord op hebt. Leef je vraag, zegt hij, en wie weet komt het antwoord naar je toe – en soms moet je dingen ook gewoon laten. Ook hij benadrukt overigens die gezonde relatie met twijfel: “Voed je twijfel op, maak haar wetend en kritisch”, schreef hij.’
Wat is een wijze levensles die je hebt geleerd?
‘Ik ben een ontzettende twijfelaar. Je kunt niks zeker weten en alles gaat voorbij, zingt Boudewijn de Groot. Voorheen dacht ik altijd dat je een sterke mening moet hebben over dingen, maar ik heb geleerd dat twijfel ook iets goeds kan zijn. Twijfel is ook een vorm van bezinning, het leidt tot nadenken en kritisch zijn. Sterker nog, een mening herzien is juist iets heel krachtigs. Ik heb mijn twijfel als het ware leren omarmen.’
Als er een Humanist van het Jaar-award zou zijn, aan wie zou jij die uitreiken?
‘Joep Dohmen, emeritus hoogleraar wijsgerige en praktijkgerichte ethiek aan de Universiteit voor Humanistiek. Zelf heb ik ook colleges van hem gevolgd. Hij kan scherp uit de hoek komen en mensen uit de tent lokken om hen op die manier tot eigen inzichten te brengen.’
Wat wil jij de wereld nalaten?
‘Misschien een groot dik boek vol mooie ideeën en gedachten die leiden tot een humanere wereld. Ik heb al eens iets gepubliceerd maar dat ligt inmiddels al in de ramsj. Aan de andere kant: hoe ouder ik word, hoe meer ik dingen voor de lol doe en niet omdat ik er per se wat mee wil bereiken of mezelf zo nodig moet manifesteren.’
Wat brengt jou bij het Humanistisch Verbond en wat brengt het Humanistisch Verbond jou?
‘In het begin vroeg ik me af of ik wel bij een verbond hoorde, wat hield dat eigenlijk in? Nu vind ik het fijn om bijvoorbeeld op die manier gevoed te worden met perspectieven vanuit het humanistisch gedachtengoed. Over bijvoorbeeld conflicten in de wereld en de klimaatcrisis, maar ook over de ophef over Lentekriebels biedt het Humanistisch Verbond een genuanceerder beeld. Het humanisme laat mij zien dat het allemaal niet zo eenduidig is en dat overtuigingen door ervaringen en voortschrijdend inzicht kunnen veranderen. Met z’n allen zijn we op zoek en in ontwikkeling, dat is iets moois.’
