Humanistisch DNA – Annette Aeneae
Wat vind je belangrijk, wat geeft je leven zin? Hoe ga je om met de mooie en lastige dingen in het leven? Dit zijn typisch vragen waar een humanist bij stilstaat. Het antwoord op deze vragen is voor iedereen anders. Dat wil niet zeggen dat je het allemaal alleen hoeft te verzinnen. Laat je inspireren door mensen die leven als humanist. Deze keer: lid Annette Aeneae.
Wanneer besefte je dat je humanist bent?
‘Toen mijn vader stierf kwam ik zijn lidmaatschap tegen van het Humanistisch Verbond. Hij was er direct lid van geworden nadat we na de oorlog van Indië naar Nederland verhuisden. Zelf heb ik als klein kind in een Jappenkamp gezeten. Mijn moeder, die als Nederlandse uit Bussum als au pair naar Indië was gekomen en daar mijn vader ontmoette, is daar gestorven op mijn derde verjaardag, twee weken voor de capitulatie. Later is mijn vader in Nederland hertrouwd met haar zusje. Dat was een moedig mens die na haar eindexamen in het Amsterdamse verzet terechtkwam en meewerkte aan het ontstaan van Vrij Nederland. Het was voor haar logisch dat ze voor het kind van haar zus zou zorgen. Met mijn vader kreeg ze daarna nog vijf kinderen. Toen ik later dus dat lidmaatschap van hem tegenkwam voelde het als iets wat ik wilde voortzetten, en ben ik zelf ook lid geworden.’
Wat betekent humanisme voor jou?
‘Ik probeer geen vooroordelen te hebben. Natuurlijk heeft iedereen die, dat heeft te maken met je opvoeding en waar je vandaan komt, maar ik probeer altijd naar anderen te luisteren en begrip op te brengen voor mensen die verschillend denken. Al lukt dat niet altijd. Soms hebben mensen zulke verschrikkelijke meningen. Dan reageer ik maar niet.’
Wie of wat kan wel wat humanisme gebruiken?
‘Wat ik graag veranderd zou zien is hoe wij omgaan met anderen. Zelf heb ik mijn eigen moeilijke peutertijd gehad in dat Jappenkamp. Dat maakt je ontzettend onzeker. Je ontwikkelt een overlevingsmechanisme om daar mee om te gaan, om een leven te maken in je hoofd, in je lijf, in je denken, je voelen, waar je wel mee uit de voeten kunt. Maar dan realiseer je je dat je niet de enige bent: er zijn miljoenen kinderen in de wereld zoals ik toen was. Daar gaan wij als maatschappij verschrikkelijk slecht mee om. We zijn zo makkelijk met mensen bij wijze van spreken op de hoek achterlaten, zo van ‘met jou heb ik niets te maken’. Die onverschilligheid zie ik ook terug in ons destructieve consumptiegedrag van plant en dier. Denk bijvoorbeeld aan de harteloze manier waarop we omgaan met dieren die opgegeten worden. Dat vind ik heel erg. Ik zou graag zien dat we meer om elkaar en de wereld geven en dat we beter naar elkaar luisteren.’
Revolusi: Indonesië en het ontstaan van de moderne wereld
David Van Reybrouck
‘Dit boek gaat deels over mijn Indische geschiedenis. Een andere aanrader is ‘De Bourgondiërs’ van Bart van Loo, waarin ik de geschiedenis van de familie van mijn moeders kant tegenkom. Ook een prachtig boek.’
Wat is een wijze levensles die je hebt geleerd?
‘Mijn oma van Indische kant. Zij vond dat je altijd iets moet bijdragen aan je omgeving. Of je nu piano speelt of bloemen schikt zodat een kamer mooier wordt, je draagt iets bij. Mede daardoor heb ik als vrijwilliger vijftien jaar masterclasses klassieke muziek georganiseerd. Mijn oma vormde een grote inspiratie in mijn leven.’
Waar ben je in je leven anders over gaan denken?
‘Tijdens gesprekken met mijn oude buurman heb ik veel verhalen gehoord over oorlog en armoede. Hij was een eigenwijze en dwarse man en had zijn leven lang hard gewerkt. Maar hoe zeer hij ook moest vechten om letterlijk in leven te blijven, hij probeerde er toch wat van te maken. Dat heeft absoluut mijn blik verruimd.’
Wat wil jij de wereld nalaten?
‘Niets aan de wereld, maar ik ben wel bezig om de Indische tak van de familie vast te leggen, compleet met foto’s en alles. Mijn oudste kleindochter houdt van geschiedenis en kan ik onze familiegeschiedenis doorgeven. Als jong mens heb je nog helemaal niet door hoe al die voorouders je hebben gevormd; wat ze hebben achtergelaten in je uiterlijk, je karakter en je talenten. Op die manier vormen we allemaal eigenlijk de voedingsbodem voor een ander leven. Net als bij planten: je kunt bij een tuincentrum een zakje humus kopen en dan thuis wat planten en dan begint het opnieuw.’
Als er een Humanist van het Jaar-award zou zijn, aan wie zou jij die uitreiken?
‘Waar ik erg door gegrepen ben is wetenschapper en auteur Louise Fresco. Zij schreef onder meer een fascinerend boek over Rusland, ‘De plantenjager uit Leningrad’. Ik hoorde haar op de radio erover vertellen, ze heeft zo ontzettend het beste met de aarde voor. Ze praatte over het zorgen voor de ander, niet alleen onszelf. Een bijzonder iemand.’
