1946. De geboorte van het Humanistisch Verbond

Op 17 februari 1946 zag het Humanistisch Verbond het licht. Hoe verliep de oprichting van de vereniging? En wat betekent ze voor haar leden?

Er was eens… een vergadering van humanisten 

Op zaterdag 17 november 1945 zaten tien mensen samen in het Hotel Noord-Brabant, waaronder Jaap van Praag en Jan Brandt Corstius. De reden van deze bijeenkomst was hun bezorgdheid dat het humanisme in Nederland steeds meer het gevaar liep in een hoek te worden gedrongen. Dat de buitenkerkelijke mens alleen kwam te staan. Dus bogen deze tien zich over de volgende vraag: hoe kunnen wij het humanisme een plek geven? Het antwoord was al snel duidelijk: we creëren een vereniging voor humanisten. Een vereniging waar de vele variaties van het humanisme – sceptisch, positivistisch, creatief en kosmisch – zich thuis voelen. Met als gemene deler: ‘de eerbied voor de mens als drager van waarden’. En ‘de bereidheid om radicaal in te grijpen op sociaal gebied’. Waarden als basis dus, en in de bres springen als die waarden in het gedrang komen. Dit vormt in het heden nog steeds de kern van onze organisatie.

De oprichting van het Humanistisch Verbond 

Een paar maanden nadat de tien hun plannen bekokstoofden, kregen een 800-tal humanisten een uitnodiging in hun brievenbus. Voor een vergadering op zondag 17 februari 1946, met als doel: de oprichting van een Humanistisch Verbond. Uiteindelijk kwamen 206 mensen samen in het gebouw van Vrij Nederland op de Keizersgracht in Amsterdam. Hier werd het eerste concept van dé Beginselverklaring van het Humanistisch Verbond ter discussie gesteld én goedgekeurd. De Beginselverklaring die vandaag nog steeds een belangrijke leidraad voor onze vereniging is. Op die memorabele dag werd het Humanistisch Verbond geboren. In een verslag over deze vergadering staat: ‘Toen, laat in de middag van deze 17e Februari, de voorzitter de bijeenkomst sloot, beseften niet weinigen dat er iets van betekenis was gebeurd en ook beseften zij dat een wijd arbeidsveld wachtte om, met inspanning van alle krachten, bewerkt te worden.’ De geschiedenis wijst uit dat er toen weldegelijk iets van betekenis is gebeurd: vandaag de dag staan we hier als Humanistisch Verbond nog steeds.

De komst van de afdelingen 

Na de oprichting begon het Humanistisch Verbond algauw vorm te krijgen, met de eerste vergaderingen en een Mededelingenblad. Het tweede nummer van het Mededelingenblad kon al melden dat het aantal leden van het HV de 1.000 gepasseerd was. En in maart 1947 was het zover: de eerste afdelingen, toen nog ‘plaatselijke gemeenschappen’ genoemd, zagen het licht. Rotterdam was de eerste, erna volgden Gouda, Den Haag, Arnhem, Hengelo en Groningen, en nog veel meer afdelingen. Vanaf het begin vormen de leden en de afdelingen dus het hart van het Humanistisch Verbond. In 1948 kende het Humanistisch Verbond bijna 4.000 leden. In 1955 zaten we aan 10.000. Vandaag zijn dat er bijna 20.000.  

Niet alleen het ledenaantal van het Humanistisch Verbond groeide al snel na de oprichting. Ook de werkzaamheden breidden zich uit. Het begon met een wekelijkse uitzending op V.A.R.A. en de rubriek Geestelijk Leven, de allereerste algemene vergadering op 28 en 29 september, een maandelijks blad Mens en de Wereld, de oprichting van de humanistische studentenvereniging Socrates, lezingen over het hele land, talrijke krantenartikelen in onder meer het Parool, enzovoort.  

Ode aan de leden van het Humanistisch Verbond  

Ter gelegenheid van ons tienjarig bestaan stond de volgende boodschap in de toenmalige brochure van het Humanistisch Verbond:

‘Wat betekent het Verbond voor zijn tienduizend leden? Tienduizend mensen van allerlei slag en soort: praatgragen en zwijgzamen, zelfverzekerden en aarzelenden, verstands- en gevoelsmensen, intellectuelen en minder ontwikkelden. Natuurlijk hebben deze tienduizend één groot goed gemeen: de humanistische levensovertuiging. Op grond daarvan staan zij niet onverschillig tegenover het gebeuren om hen heen. (…) Ondanks de grote verschillen in karakter, ontwikkeling en welstand (en misschien ook wel juist daardoor), ontdekken velen – vaak tot hun eigen verrassing – in het Verbond het leven-in-gemeenschap. Dit kan worden bereikt indien ieder in de plaatselijke gemeenschap de taal kan beluisteren die hij of zij verstaat.‘

Een thuis voor humanisten

Het Humanistisch Verbond is al tientallen jaren voor zoveel mensen een warm bad. Mensen vinden er al sinds 1946 erkenning, een gezamenlijke missie en een gedeelde taal. Laten we samen een thuis blijven vormen voor mensen die durven te dromen van een humanere samenleving. Voor mensen die in actie komen om hun dromen werkelijkheid te maken. Voor jullie, humanisten.