Vanwege de coronacrisis gaf Boris van der Ham zijn zoon dit voorjaar geschiedenis aan de keukentafel. En opeens realiseerde hij zich dat je identiteit wordt gevormd door een samenraapsel van toevalligheden, persoonlijke voorkeuren en prettige tegenstrijdigheden. Een relativerende gedachte.
Boris van der Ham is voorzitter van het Humanistisch Verbond.
Dit voorjaar werden de basisscholen gesloten. Om de verdere verspreiding van het coronavirus te stoppen, leek het de regering een goed idee om kinderen een paar weken thuis les te laten krijgen. Ook mijn zoon van acht moest aan het thuisonderwijs. Op een blauwe maandag had ik ooit mijn propedeuse geschiedenisdocent gehaald, en die roeping werd hierdoor weer even wakker gekust. Bij mij aan de keukentafel besloten mijn zoon en ik om niet de Tachtigjarige Oorlog of de geschiedenis van een ver land te onderzoeken, maar ons te verdiepen in de geschiedenis van zijn eigen leven.
In welk ziekenhuis was hij bijvoorbeeld geboren? Dat was het VU medisch centrum in Amsterdam. We gingen onderzoeken hoelang dat er al stond, en waarom het ooit was gebouwd. We vonden op YouTube zelfs een Polygoonjournaalfilmpje uit 1966, waarin de opening van het gebouw aan de orde kwam. De deftige commentaarstem maakte allemaal geestige woordspelingen over de bedden in het gloednieuwe ziekenhuis, waar mijn zoon erg om moest lachen.
“ Ik ben een atheïstische humanist, maar ik zing luidkeels kerstliedjes mee. Ik houd van filosofie en wetenschap, maar krijg tranen in mijn ogen als ik de film E.T. zie ”
Zo onderzochten we ook de betekenis en herkomst van zijn voor- en achternaam, hoelang de Nederlandse taal al bestaat, en kwamen we erachter dat de man naar wie zijn straat was vernoemd een strijdmakker van Willem van Oranje was geweest. In de strijd tegen de Spaanse onderdrukking was deze held, anders dan Willem van Oranje, wat in de vergetelheid geraakt. “Wij zullen hem vanaf nu nooit meer vergeten!“, verzekerde mijn zoon me.
Ik realiseerde me tijdens deze opdracht hoe toevallig al die ‘identiteitsbepalende’ dingen eigenlijk waren. Mijn zoon had net zo goed in een ander ziekenhuis geboren kunnen zijn, of hij had in een andere straat kunnen wonen. Ikzelf ben best een trotse Nederlander. Maar ik was hoogstwaarschijnlijk ook trots geweest als ik in Zweden of India was geboren. Veel van onze identiteit – onze levensovertuiging, lokale tradities, eten, taal – is ons door toeval in de schoot geworpen. Als je in een ander werelddeel zou zijn geboren, in een andere tijd of in een ander gezin was opgegroeid, dan had je je volstrekt vanzelfsprekend aan een andere identiteit verbonden.
Bestel hier een gratis exemplaar!
Met dat in het achterhoofd kijk ik ook naar de identiteitsdiscussies die nu in de media worden gevoerd. Identiteit is zeker belangrijk, maar we moeten het ook niet te zwaar maken, en er in ieder geval geen grootheidswaan aan ontlenen. Met die relativerende houding kun je vervolgens nog best liefhebben en koesteren wat vanzelfsprekend onderdeel is geworden van jou. Neem nu de Nederlandse taal. Dat is door toeval ‘onze’ taal. Engels en Frans zijn ook prachtig, maar het toeval wil dat dat wij nu eenmaal Nederlands praten. Laten we deze taal dus een beetje koesteren, als een gemeenschappelijk bezit. Als wij het niet doen, doet niemand het.
En laten we tegelijk omarmen dat onze identiteit een ratjetoe is en nooit potdicht moet zijn. Verander gerust van richting, stel je open voor identiteiten waar je vreemd mee was; durf inconsequent te zijn. Ik ben een overtuigd atheïstische humanist, maar ik zing luidkeels kerstliedjes mee. Ik houd van moeilijke filosofie en wetenschap, maar krijg ook nog steeds tranen in mijn ogen als ik de film E.T. zie, een verhaal over een buitenaards wezen. Ieders identiteit wordt gevormd door een aaneenrijging van toevalligheden, persoonlijke voorkeuren en prettige tegenstrijdigheden. Dat maakt ons, stuk voor stuk, uniek. <
In het najaar verschijnt een nieuw boek van Boris van der Ham: Wat vrije mensen bindt, over de waarden van het humanisme. Eind 2020 neemt Van der Ham afscheid als voorzitter van het Humanistisch Verbond.
Dit artikel komt uit HUMAN INC, het journalistieke tijdschrift van het Humanistisch Verbond
Meer lezen? Er zijn twee opties:
- Word lid, dan krijg je het magazine thuisgestuurd. Lid worden kan gemakkelijk en wel hier. Je draagt dan ook gelijk bij aan een sterker, hoognodig humanistische geluid in Nederland.
- Of neem een proefexemplaar. Maak nu gebruik van de aanbieding
Tags: #Religie en kerk #Seculier #vrijheid van meningsuiting
A list of posts
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.