Hoe kijken jongeren naar film en verandert film hen? Gauwain van Kooten Niekerk (29) onderzocht deze vraag. Met zijn masterscriptie `Kijk: een zoektocht naar transformatie van jongeren door films´ won hij de tweede prijs bij de Leo Polak-scriptie-prijs van de Universiteit voor Humanstiek.
Van Kooten Niekerk studeerde af in Religiestudies op de Radboud Universiteit Nijmegen. Filosofie en zingeving hebben hem altijd al aangesproken. Maar welke studie kies je dan? Filosofie, Humanistiek of toch Religiestudies? “Ik besloot iets te kiezen waar ik zelf beter van zou worden.”
De centrale vraag in zijn masterscriptie is of de theorie van Barbara Soren (2009) toepasbaar is om veranderingen van filmkijkers weer te geven. Dat was niet het geval of niet in grote mate. Van Kooten Niekerk: “Sorens theorie komt uit de museumwereld en is streng wat betreft transformatie. Volgens haar is er sprake van transformatie als er wordt voldaan aan drie eisen: er vervalt oude kennis, er wordt persoonlijke kennis uitgevonden en er worden nieuwe concepten onderzocht. Met name de eerste eis is veel meer bruikbaar bij oudere kijkers.”
Triggers
Van Kooten Niekerk interviewde voor zijn onderzoek 50 jongeren en vroeg naar hun ervaringen. Hij deelde die ervaringen in volgens zogenaamde triggers voor transformatieve ervaringen.
“Een zeer belangrijke trigger was de attitudinale trigger. Door de film kan de kijker het perspectief van een ander leren zien, dan kan die zich inleven, waardoor een nieuw licht op `de andere partij´ kan schijnen.” Een voorbeeld is de film Der Untergang, waarin we de geschiedenis leren zien door de ogen van Adolf Hitler.
Daarnaast is de traumatische trigger voor jongeren belangrijk. “Het is het schock-effect dat inwerkt op angsten, de impact is vaak van korte duur. We zien het vaak als kinderen op te jonge leeftijd aan heftige films worden blootgesteld.”
Sublieme ervaringen
De triggers die het meeste impact maken op mensen zijn de twee triggers die `een sublieme of kristalliserende ervaring´ uitdrukken, een ervaring die als een breukmoment kan worden gezien in iemands leven.
Princess Mononoke
Gauwain had zelf zo´n ervaring toen hij als jongeren Princess Mononoke zag, een Japanse animatiefilm. “Deze film is voor mij heel belangrijk geweest omdat ik daardoor voor het eerst anders nadacht over goed en kwaad. Ik zag dat het geen tegengestelden zijn. De twee kanten hebben een eigen verhaal. De film gaf me naast een moreel kader overigens ook een overweldigende esthetische ervaring.”
Volgens het juryrapport vraagt het onderzoek van Gauwain om een vervolg: “Welke invloed heeft de film op het denken en handelen van jongeren, op hun realiteitszin en hun levensbeschouwing?”
Op 29 januari wordt de Leo Polakprijs uitgereikt op de Dies van de UvH. Gauwains scriptie staat online op zijn website, daar kun je ook reageren.
LEVEN de film
In LEVEN de film staat naast het bekijken van interessante films het filmgesprek centraal. Het Humanistisch Verbond willen je inspireren om je eigen filmavond te organiseren. Films kijken en praten met vrienden en bekenden doe je misschien al! Ga een stapje verder en kijk boeiende films en leer elkaar en jezelf beter kennen. Lees verder op www.levendefilm.nl
Op 7 februari wordt een Leven de Film-avond door de afdeling Gooi en Vecht georganiseerd.
Beeldrecht foto: Ton van Kooten Niekerk