Natuurlijk wil je iemand op de best mogelijke manier eren die is gestorven. En omdat je het niet over kunt doen, moet het ook meteen goed zijn. Maar hoe krijg je op papier wat je voelt en wat degene die nu dood is voor je heeft betekend? Laat je tranen eerst maar eens rijkelijk vloeien en ga er dan voor zitten Als je de stappen hieronder volgt, is de kans groot dat het je lukt.
Adviezen voor het schrijven van een verdiepende toespraak
Maar eerst nog even dit. Als je met een humanistische blik kijkt, dan kun je eigenlijk niet werken met een format, of een stappenplan.
Dat mag een mooi principe zijn, het is wel handig wat houvast te hebben. Gelukkig kreeg ik een paar goede adviezen. De belangrijkste is te kiezen wat het beste bij je past: je kunt de toespraak helemaal laten draaien om één betekenisvol voorwerp, of opbouwen rondom typerende uitspraken van de overledene die iedereen zal herkennen, of rondom een detail dat je in die laatste dagen opviel, maar dat eigenlijk de overledene zijn leven lang ten voeten uit karakteriseerde.
En er zijn nog meer keuzes te maken voor je begint. Kies je bijvoorbeeld voor een chronologische opbouw of bespreek je liever bepaalde thema’s uit iemands leven? Ga je vooral in op jouw eigen herinneringen en ervaringen met de overledene of schets je een biografie met wat afstand? Er zijn talloze manieren om je speech een beetje te ‘kruiden’ en ‘juist die nuances -die jij aanbrengt- maken het humanistische’. Met dat in je achterhoofd kun je aan het werk:
Stap 1. Bel een vriend, vriendin of familielid op en spreek af op een plek waar je je prettig voelt. Neem pen en papier mee en vertel over degene die is gestorven. Vraag je gesprekspartner om kernwoorden op te schrijven.
Stap 2. Kies de belangrijkste woorden uit en zet die bovenaan je blaadje en denk er een tijdje over na. Dat kan dus ook een voorwerp zijn, of een typerende uitspraak. Kies je voor een chronologische benadering maak dan een tijdlijn met de belangrijkste gebeurtenissen en ook waar jij zelf voorkomt.
Stap 3. Neem de persoon in je gedachte en bedenk iets wat je met diegene hebt meegemaakt, wat diegene echt typeert. Schrijf die op.
Stap 4. Je blaadje is niet meer zo leeg. Een begin, een middenstuk en een einde. Dat is de indeling voor een goede toespraak. Neem er de tijd voor en laat je niet storen als je begint te schrijven.
Een pakkend begin is prettig. Is je de laatste dagen voor het overlijden iets opgevallen? Hoe lang hebben jullie elkaar gekend? Vertel iets over de kernwoorden die je hebt opgeschreven.
In het middenstuk begin je met je mooie herinnering en geef je antwoord op de volgende vragen:
- Hoe zag het leven van de overledene eruit?
- Wat heeft de overledene voor jou betekend?
- Wat heeft hij of zij voor anderen betekend?
- Wat was er opmerkelijk aan hem of haar?
- Wat heb je in diegene bewonderd en wat vond je juist minder leuk?
- Hoe stond de overledene in het leven en wat betekende dat voor jou?
- Wat is er terechtgekomen van de idealen of waarden die hij of zij belangrijk vond?
Aan het einde kun je ingaan op wat je gaat missen, hoe je diegene zult herinneren en welke idealen en/of waarden jullie hebben gedeeld. Verbind de belangrijkste kernwoorden aan je herinnering en sluit af met wat je van hem of haar meeneemt in je leven.
Met zijn of haar levensbeschouwing breng je een extra laag aan
Wil je een extra verdiepende laag aanbrengen, kun je nadenken over de levensbeschouwing van de overledene. Bijvoorbeeld de kijk van een humanist op de dood onderscheidt zich van een katholieke of een boeddhistische. Hij of zij heeft vermoedelijk niet de overtuiging dat jullie elkaar in het hiernamaals weer ontmoeten.
Verwerk dat ook in je verhaal en kijk waar dat het beste past.
Stap 5. Leg je toespraak een paar uur weg en maak een wandelingetje
Stap 6. Lees hem nog een keer door en vervang schrijftaal en plechtige woorden door spreektaal en wat gemakkelijker woorden. Gebruik korte zinnen. Lees hem hardop aan jezelf voor en neem de tijd op. Wees niet bang te schrappen en houd het op maximaal 5 tot 10 minuten, een beetje afhankelijk van of er nog andere sprekers zijn.
Stap 7. Lees hem aan iemand anders voor en verbeter hem waar nodig.
Je toespraak is klaar!
Praktische tips voor de uitvaart zelf
- Nummer de pagina’s en print hem in een lekker leesbaar, groot lettertype uit. Lees hem voor de begrafenis of crematie nog een keer (of vaker) hardop voor.
- Haal diep adem, neem een slokje water en heel belangrijk: neem de tijd en kijk vooraf en tijdens je toespraak af en toe de zaal rond.
- Spreek wat langzamer dan dat je normaal doet
- Dank de aanwezigen na afloop voor hun aandacht.
- Je kunt je toespraak op de kist leggen
Kom je er niet uit? Dan is er altijd hulp: neem contact op met een humanistisch uitvaartbegeleider of een ritueelbegeleider. Zie de dienstverleners onder dit artikel.
