Ik mag graag een spelletje spelen. Misschien weet ik daarom zo goed hoe het voelt om te verliezen. Bij een spel Kolonisten van Catan duikel ik soms razendsnel van winst naar verlies. De glimlach van mijn buurman of dochter maakt me dan furieus. Vooral als ze vervolgens een coalitie aangaan en mij genadeloos afmaken.
Aan dat gevoel werd ik herinnerd toen ik de winnende World Press Photo van John Stanmeyer zag. Afrikaanse gelukszoekers proberen, voordat ze de overtocht aanvaarden, met telefoons een signaal op te vangen om een laatste keer naar huis te bellen. De Europeaan die deze foto ziet, weet dat de kans dat de mannen de overtocht overleven klein is. En als het wel lukt, worden ze vrijwel zeker teruggestuurd.
Op het bordspel van de wereld is Europa een winnaar. Een paradijs voor wie er woont en een bijna onneembare veste voor wie de pech heeft in armoede elders te zijn geboren. Duizenden spelen het spel en dingen naar de pot, maar met geavanceerde technologieën worden de arme gelukszoekers buiten de grenzen gehouden.
Wat zou er gebeuren als we de buitengrenzen van Europa zouden opengooien? Waarom niet gelukszoekers een kans geven om te bewijzen dat ze in Europa willen en kunnen leven? Dat voorstel deed de Turks-Amerikaanse politiek wetenschapper Sheila Benhabib in dagblad Trouw. Ze beriep zich op Kants kosmopolitisme (‘Zolang de vreemdeling met vreedzame intenties komt moet je hem onderdak verschaffen’).
Hoewel de praktische uitvoerbaarheid de nodige haken en ogen heeft (wanneer komt een vreemdeling in aanmerking voor onderwijs, gezondheidszorg of uitkeringen? Moet hij de taal van het land leren?) verwoordde Benhabib een bij uitstek humanistisch standpunt: elke gelukszoeker wordt als mens gewaardeerd en is welkom zolang hij in vrede komt.
Toch moet ik een zekere angst wegslikken bij dat idee. Zou dat komen door mijn overwinnaarsmentaliteit? Als ik zelf in het spel aan de winnende hand ben, word ook ik meedogenloos. Winnen is te leuk om rekening te houden met verliezers. Toch zouden op het wereldbordspel die gevoelens niet doorslaggevend mogen zijn. In de eeuwenlange strijd om grondgebied hebben Europeanen nooit geschroomd om bij armoede hier het geluk elders te zoeken. Het besef dat iedereen wel eens verliest zou reden moeten zijn om, nu wij de pot hebben, ook niet-Europeanen gastvrij te onthalen.
Foto: Wikicommons, Kiwanji- vluchtenlingen tentenkamp in Conga