Voor zijn onmetelijke inzet voor een humanere samenleving ontving filosoof Henk Oosterling op 21 juni de Van Praagprijs tijdens een feestelijke avond in Het Sieraad in Amsterdam. Oosterling verklaarde het succes van ‘zijn’ project ‘Rotterdam Vakmanstad’. “Wij investeren in relaties tussen mensen, niet in mensen zelf alleen.”
“Het is een verschrikkelijke eer, maar wel een merkwaardige eer”, vertrouwt Henk Oosterling de driehonderd bezoekers toe nadat hij uit handen van voorzitter Boris van der Ham de Van Praagprijs ontvangt. Waarom dan? Het is een heuse cliffhanger voor de lezing die Oosterling gaat houden na de pauze.
Antihumanist
Voor de pauze hebben Boris van der Ham en juryvoorzitter Daan Roovers (hoofdredacteur Filosofie Magazine) uitgelegd waarom Oosterling de prijs zo verdient. Omdat hij in zijn werk ‘humanistische waarden uitdraagt: zoals persoonlijke verantwoordelijkheid, betrokkenheid, en zorg voor jezelf en je omgeving”, meldt het juryrapport.
Henk Oosterling krijgt de Van Praagprijs vooral vanwege zijn denk- en daadkracht om jongeren in Rotterdam-Zuid een betere start te geven. In een van de grootste probleemwijken in Nederland introduceert hij een nieuwe totaalaanpak, ‘Rotterdam Vakmanstad’, op scholen waardoor een hele generatie kinderen de nodige sociale, fysieke én mentale `skills´ meekrijgen. Ze worden opgeleid tot zelfbewuste jongeren die verantwoording kunnen nemen voor de keuzes die ze gaan maken.
De Van Praagprijs is een oeuvreprijs van het Humanistisch Verbond voor mensen die zich inzetten voor een humane samenleving. Dit jaar stond het programma in het teken van ‘Durf te Kiezen’.
Consumptief individualisme
Terug naar de cliffhanger voor de lezing. Oosterlings eerste filosofieboek was ‘Het einde van de mens’ van de als antihumanist bekend staande filosoof Michel Foucault. En nu geven humanisten dus een prijs aan een antihumanist? Oosterling vraagt zich af wie er veranderd is. Het Humanistisch Verbond of hijzelf?
Foucault kondigde het einde van autonome mens aan die doet wat hij wil. Na 1970 was de emancipatiestrijd gestreden en kwam de mediasamenleving op. Het consumptief individualisme ging onze levens bepalen, het individualisme zelf was niet langer nodig om ons te emanciperen bij het maken van keuzes. Markt en media bepaalden onze levens meer en meer. En nu koop je je identiteit op de markt, constateert Oosterling.
Gerieflijke levens
Erger nog. Volgens hem maakt de routine waarin we zitten het haast onmogelijk om nog individuen te zijn in de vroegere emancipatoire zin. We leven gerieflijke levens. Maar het individu is helemaal niet zo autonoom, want we kunnen niets doen tegen de grote structuren. Of toch wel? Met het project ‘Rotterdam Vakmanstad’ laat Oosterling zien dat het kan.
“We leren kinderen echte keuzes te maken. Niet de keuze ‘ik wil Bolletje’, maar ik wil dit niet, dat is een echte keuze. Dat is de echte keuze omdat je dan afstand moet doen van iets.”
Daarbij gaat het niet om de mens als individu, maar om concrete mensen met concrete contexten. Want kinderen in Japan of Nederland zijn anders, overal is het anders. Maar relaties en netwerken zijn er overal.
Vangnet en trampoline
Oosterling: “Er is altijd een netwerk: dat is een vangnet en een trampoline. Als je erdoor heen valt, dan flikker je in de werkelijkheid. Dus wij moeten het net steeds opnieuw weer maken, ‘boeten’ noem je dat, zodat iedereen erin blijft hangen.”
Mensen, netwerken en relaties: het is de kern van Oosterlings wereld- en mensbeeld. Of zoals de jury het verwoordt: “Betrokkenheid is geen keuze voor Oosterling. We leven met zijn allen in één wereld. Niemand kan zich onttrekken aan het lot van de ander.”
Nieuwe belangstelling
En als dat zo is, is dat wat tussen mensen gebeurt belangrijker dan wat er ‘in’ mensen gebeurt. Het draait om ‘interesse’: een woord uit het Latijn dat tussen-zijn (of tussen-wezen) betekent, maar ook ‘belangstelling’. Wiens belangen dienen wij? Waar stellen we belang in?
“Ik denk dat wij naar een nieuwe belangstelling moeten, want het zijn geen individuen die weerstand bieden maar groepen. Hoe doe je dat? Door educatie, participatie en communiatie. Dan hoef je niet te integreren. Problemen met integratie ontstaan als je niet hebt opgevoed, niet laat participeren en niet hebt gecommuniceerd.
Dan moet je het niet over integratie gaan hebben. Want je hebt niet gedaan wat je moest doen.”
Wij bij ‘Rotterdam Vakmanstad’ investeren in relaties tussen mensen, vertelt Oosterling, niet in mensen zelf alleen. Van een ill maken we een will via een skill (een vaardigheid). Het activeren van potenties is daarbij het sleutelbegrip.
De meent
Na een daverend applaus voor Oosterling, krijgt Aetzel Griffioen de aanmoedigingsprijs voor zijn project demeent.org uit handen van Boris van der Ham. De meent was een vroeger een stuk grond van de gemeenschap. Daar kon men voor elkaar, zonder commerciële belangen, eten verbouwen. Voor Griffioen is het een manier om filosofie te bedrijven. Vooral voor politieke filosofie is het noodzaak om steeds meer projecten te gaan doen. Dat kan ook met banken of politie, vertelt Griffioen. Dat is hard nodig. Demeent.org wordt een website (in oprichting dus) waarin Griffioen wil laten zien wat de meent is en wat goede voorbeelden zijn. Ook wordt er onderzoek verzameld.
– Filmpje HUMAN Stille Helden met Henk Oosterling
– Filmpje HUMAN Stille Helden met Aetzel Griffioen
– Interview met Aetzel Griffioen
– Beeldverslag op Facebook
– Column van Noor Kuijpers op webstie Filosofie Magazine