‘Het is eigenlijk elke dag al mannendag’
Jens van Tricht studeerde vrouwenstudies aan de Universiteit van Amsterdam en specialiseerde zich in ‘mannen en mannelijkheid’. Hij is oprichter en directeur-bestuurder van Emancipator, een organisatie die mannenemancipatie bevordert. Ook kwam dit jaar zijn boek ‘Wat voor man wil jij zijn’ uit, waarin hij laat zien hoe mannen kunnen bijdragen aan een betere wereld en wat ze daarbij zelf winnen. Hoe ziet hij Internationale Mannendag?
‘Het is natuurlijk eigenlijk elke dag mannendag. Het organiseren van een Internationale Mannendag, net als zo’n zelfde dag voor vrouwen, suggereert een symmetrie in de samenleving die er niet is. Je ziet dat de teneur is dat het nu eens eindelijk mag gaan over de problemen die mannen hebben, problemen die dan door vrouwen zijn veroorzaakt en manieren waarop zij zogenaamd worden voorgetrokken. Natuurlijk zijn er oprecht zaken waar we wat mee moeten, maar dat wordt te vaak tegenover de problemen van vrouwen gezet. Alsof we er allemaal op een symmetrische manier last van hebben.
Symmetrie
De realiteit is dat we in een wereld leven waarin mannen 90 tot 99 procent van alle geweld plegen en mannen veruit het meeste verdienen, bezitten en beslissen. Mannen zijn automatisch altijd de bovenliggende partij. Daarin is die symmetrie, die gelijkheid, ver te zoeken. In dat opzicht is het een uitdaging om man te zijn in de 21e eeuw, want hoe kun je onderdeel zijn van het probleem én de oplossing, en tegelijkertijd ook nog goed voor jezelf zorgen? Dat is allemaal niet eenvoudig, dat herken ik ook.
Zelf maak ik deel uit van het MenEngage-netwerk dat wereldwijd actief is met meer dan twaalfhonderd organisaties en zich inzet om jongens en mannen bij gendergelijkheid en emancipatie te betrekken. We gaan het gesprek aan over wat het betekent om man te zijn en hoe je als man kunt bijdragen aan gelijkheid en het voorkomen van geweld.
In een spagaat
Zie de huidige samenleving als twee aardplaten die over elkaar schuiven: de oude patriarchale aardplaat waarin mannen ‘echte mannen’ moeten zijn, beter dan vrouwen, en vooral niet homo, en dan is er de geëmancipeerde aardplaat. Die twee schuiven over elkaar heen en dat geeft wrijving en erupties. Daarbij staan veel mannen in een spagaat: met één voet op de ene plaat en een been op de andere.
Veel mannen snappen best dat we beter af zijn als we gelijkwaardig met elkaar omgaan. Zij willen ook minder geweld en vinden het óók leuk om meer tijd met hun kinderen door te brengen, en snappen dat het leven gaat om meer dan alleen status, carrière en geld. Aan de andere kant is die patriarchale plaat heel dwingend. Als je je daar niet aan conformeert word je gezien en behandeld alsof je niet een echte man bent. Dan ben je een ‘mietje’, en we weten hoe in deze wereld mietjes en vrouwen behandeld worden. Het is precies waarom we die geëmancipeerde aardplaat hebben gecreëerd met elkaar, omdat het daar voor íedereen prettiger en veiliger is.
Mannen moeten zogenaamd sterk zijn, stoer, actief, daadkrachtig, dominant. Ze moeten leiders zijn, kostwinners en beschermers. Eigenschappen die we als typisch vrouwelijk zien, zoals zorgzaamheid, inlevingsvermogen, verbinding en kunnen luisteren, zijn zaken die we hard nodig hebben, maar als een man zich daarmee bezig houdt wordt hij vaak afgestraft. Vrouwelijkheid wordt vaak geassocieerd met zíjn en mannelijkheid met dóen. Mannelijkheid zoals we het definiëren moet steeds weer opnieuw bewezen worden en is in dat opzicht heel fragiel: het kan je zo afgenomen worden als jij niet continu bewijst dat je wel een ‘echte man’ bent.
Wees de man die je wil zien
Wanneer je naar de emancipatie kijkt zijn vrouwen gaan doen wat mannen altijd hebben gedaan. Op die manier zijn zij hun plekje gaan bevechten. Tegelijkertijd zien we nog maar nauwelijks mannen die doen wat vrouwen doen. Maar als mannen hun zogenaamd vrouwelijke eigenschappen net zo gaan onderzoeken en ontplooien zoals vrouwen dat met hun mannelijke eigenschappen hebben gedaan komen we meer in balans. Belangrijk is wel dat we alle eigenschappen ook gelijk gaan waarderen en serieus nemen in de samenleving.
Hoe moet je als man zijn vandaag de dag? Alle traditionele rollen van mannen staan ter discussie, dus hoe moet je je dan gedragen? De vraag die je jezelf wilt stellen is: hoe kun jij de man zijn die je wil zien in de wereld? Het uiteindelijke doel is wat mij betreft dat mannen meer zichzelf mogen zijn. Wanneer dat gebeurt zien we een eindeloze reeks voordelen: mannen hebben fijnere relaties met zichzelf, met hun partner en zelfs een beter seksleven, ze brengen meer tijd met hun kinderen door, ze zijn leuker in de omgang als vriend.
Maar we zien ook dat mannen dan sneller geneigd zijn om hulp te zoeken. Nu is het zo dat de meeste mannen pas bij hulpverlening in beeld komen wanneer hun problemen zo ver zijn geëscaleerd dat ze geen andere keus hebben, van geweldssituaties tot verslavingen, van geldproblemen tot mentale gezondheidsproblemen. Mannen plegen twee keer zo vaak zelfmoord aan vrouwen, zijn vaker dakloos en zien hun kinderen minder vaak na een scheiding. Ze hebben niet geleerd zich te uiten, maar mannen hebben evengoed behoefte om zich met anderen te verbinden en gezien en erkend te worden.
Man zijn is niet één ding. Er bestaat sowieso meer overlap dan verschil tussen mannen en vrouwen. De verschillen tussen mannen onderling en tussen vrouwen onderling zijn groter dan de verschillen tussen mannen en vrouwen als groep. Die diversiteit moeten we koesteren. Die veelheid is rijkdom. Mensen zeggen soms: goh, maar moeten we dan allemaal hetzelfde worden? Nee, integendeel. We moeten erkennen dat we juist allemaal verschillend zijn.’