‘Als queer persoon vind ik de vrijheid om te ontdekken wie ik ben’
Frans Blokhuis (30) is een van de makers van de documentaire ‘Ik ben er geen, ik ken er geen’, over de zwijgcultuur rondom homoseksualiteit binnen de kerk. Ook maakt hij deel uit van theatercollectief ‘Boys Won’t Be Boys’, dat stereotypes van mannelijkheid wil doorbreken. Wat betekent man zijn voor hem als queer persoon?
‘Ik ben de enige zoon thuis en de jongste van vier kinderen. Mijn vader is dominee, net als zijn vader. Regelmatig kreeg ik van mensen de vraag of ik later ook dominee wilde worden. Het viel me op dat het alleen aan mij werd gevraagd. Toen ik rond mijn twaalfde ontdekte dat ik best wel queer ben, vond ik dat in eerste instantie zo eng dat ik besloot er tot mijn twintigste niet mee te dealen. Lange tijd dacht ik dat ik als zoon had gefaald door geen schoondochter mee naar huis te nemen. Toen las ik een autobiografie van een Amerikaanse christenhomo, wat veel indruk maakte. Het hield me een veilige spiegel voor, en hielp me uit de kast te komen.
Buiten het hokje
Het bevrijdende aan queer zijn is dat je op plekken komt waar veel ruimte bestaat om niet een typische man te hoeven zijn. Nu zie ik dat als een zegen. Sowieso is ‘mannelijkheid’ geen ding binnen mijn relaties en vriendenkring. We zijn gewoon onszelf. Ik vind het bijvoorbeeld heel leuk om Ajax te kijken, maar kijk even graag naar RuPaul’s Drag Race. Zelf vind ik het niet zo interessant om dat te categoriseren als mannelijk of vrouwelijk. Ook bij ons thuis. Ik woon samen met mijn vriend maar geen van ons is ‘het mannetje’ in de relatie. Ik doe boodschappen en kook het eten en Matthijs neemt het schoonmaken voor zijn rekening. We verdelen dat op basis van wie wat het liefste doet; geen enkele rol ligt van te voren vast. Die menselijke benadering vind ik heel fijn: je kijkt naar wie iemand echt is en waar je goed in bent, in plaats van wat je zou moeten zijn.
Het lijkt me heel beklemmend om als hetero te daten in deze wereld vol verwachtingen. Dan staat er van tevoren al zoveel vast, van wie de eerste date betaalt tot wie de broek aan heeft. Die verwachtingen gaan best ver. Van jongs af aan leren we: ik ben alleen liefde waard als ik erin slaag mezelf in dat krappe hokje te stoppen van wat een echte man is. Wat queer en trans mensen zeggen is eigenlijk het tegenovergestelde: wij houden radicaal van onszelf, tegen de stroom van verwachtingen in. We omarmen wie we zijn buiten het hokje. Ik vraag me trouwens af of er iemand is die wel precies in dat hokje past, want het is zo krap. Zelfs een typische cis hetero man heeft weleens momenten dat hij een traan onderdrukt, omdat hij denkt dat hij als man niet hoort te huilen. Iedereen heeft last van die hokjes.
Man of vrouw?
Ik snap wel dat sommige mensen frustratie voelen richting queer mensen die zich niks aantrekken van genderrollen. Dan zit jij een beetje moeite te doen om je te houden aan de regels van gender. En dan zie je iemand die schijt aan die regels heeft, en toch van zichzelf houdt. De Amerikaanse dichter Alok Vaid-Menon zegt: mensen doen elkaar dat geweld aan, omdat ze eerst zichzelf dat geweld hebben aangedaan. Ze hebben hun eigen ambiguïteit en creativiteit onderdrukt en kunnen het niet uitstaan dat een ander wel in vrijheid leeft. Ze hebben geleerd dat liefde voorwaardelijk is, en zien queer en trans mensen onvoorwaardelijk van zichzelf houden. Het herinnert ze aan hun eigen pijn.
Omdat ik queer ben vallen de vanzelfsprekendheden weg, waardoor ik bijvoorbeeld op een eigen, unieke manier invulling kan geven aan relaties. We zien vaak dat mannen fulltime werken, en vrouwen parttime. Daar hebben ze misschien nooit bewust zo voor gekozen, dat wordt nou eenmaal van ze verwacht. En dat is oké, maar het weerhoudt veel mensen ervan om op een eerlijke manier te onderzoeken wat ze echt willen en wie ze echt zijn. Zulke vanzelfsprekendheden los kunnen laten, zoals de aloude rollen van een man, levert zoveel op.
Wat ik grappig vind is dat queer mensen het verwijt krijgen dat we het zo vaak over gender hebben. Terwijl ik denk dat het precies andersom is. Wij geven juist heel weinig om genderrollen, terwijl de maatschappij er voortdurend mee bezig is. Je kunt geen wc of kledingwinkel binnenlopen, zonder te moeten kiezen tussen man of vrouw. Elke deodorant en shampoo krijgt een gender. Van mij hoeft dat allemaal niet.
Stereotypes doorbreken
Zelf heb ik wel last gehad van het hokje ‘man’. Toen ik bijvoorbeeld als kind met vriendjes naar het zwembad ging, en we als jongens van de hoge duikplank wilden springen, durfde ik niet te zeggen dat ik dat eigenlijk veel te eng vond. Ik voelde dat ik dan zou worden afgestraft en uitgemaakt voor mietje of homo. Jongens kunnen onderling best gemeen zijn. Het wordt je als man moeilijk gemaakt om kwetsbaar te zijn, terwijl kwetsbaarheid noodzakelijk is voor verbinding.
Volgens mij is het doorbreken van mannelijke stereotypes dus belangrijk voor alle mannen, niet alleen queer mannen. Ik gun alle mannen vriendschappen waarbinnen ze kwetsbaar kunnen zijn, kunnen huilen, kunnen aangeven dat het niet zo goed met ze gaat. Als man wordt er van je verwacht dat je alles zelf oplost, en dat is best een eenzaam gevoel. Als tiener voelde ik veel van die eenzaamheid. Ik dacht dat alles wat in me omging fout was en dat ik bepaalde delen van mezelf moest wegstoppen. Nog steeds vind ik het moeilijk om om hulp te vragen en heb ik de neiging zelf m’n problemen op te lossen. Dat is een mannelijk stereotype waar ik nog altijd tegenaan loop. Ik gun het alle mannen om een beetje liever voor zichzelf en elkaar te zijn.’
