Direct naar de inhoud
Word lid
Marieke van Veen

‘We zijn ons binnen defensie bewust van de dreiging, maar dat is precies waarvoor we trainen’

Type content: Nieuws Categorieën: Geestelijke verzorging Gepubliceerd op:

Wat betekent het om vertrouwenspersoon te zijn binnen defensie in een tijd waarin de wereld op de kop staat? Marieke van Veen, die al 24 jaar deze rol vervult, vertelt over haar werk als humanistisch geestelijk verzorger voor militairen en waar zij zoal mee te maken krijgt.

“Ik werk als humanistisch raadsvrouw op de vliegbasis Eindhoven, het logistieke hart van de Koninklijke Luchtmacht. Daar ben ik vooral een luisterend oor voor de mensen. Ik bied aandacht, ben soms een spiegel, een troost, of een uitlaatklep. Mensen komen bij mij wanneer ze het even niet meer weten. Ik help hen dan om hun hulpvraag te verhelderen en te kijken of ik de juiste persoon ben om hen verder te helpen. Vaak zet ik ook mijn netwerk binnen de organisatie in om mensen door te verwijzen naar de juiste hulp.”

“Het belangrijkste in mijn werk is het bieden van een vrijplaats – een plek waar mensen het achterste van hun tong kunnen laten zien zonder dat het gevolgen heeft. Deze vertrouwelijkheid staat bij mij met stip bovenaan. Het stelt mensen in staat om open en eerlijk te zijn over wat hen bezighoudt, zonder angst voor repercussies. Geestelijk verzorgers binnen defensie doen ook niet aan diagnoses of behandelplannen. Ik ben er om te luisteren, zonder verwachtingen. Mensen zijn goed zoals ze zijn, vanaf het begin tot het einde van ons gesprek. Ik begeleid hen zolang zij dat willen, zonder druk of verwachting.”

Het belangrijkste in mijn werk als humanistisch geestelijk verzorger is het bieden van een vrijplaats – een plek waar mensen het achterste van hun tong kunnen laten zien zonder dat het gevolgen heeft.

“Daarnaast mag ik gevraagd en ongevraagd advies geven aan commandanten als ik zie dat er misstanden zijn of dat het niet goed gaat met mensen. Ik kom op voor degenen die het nodig hebben. We zeggen vaak: we zijn bij defensie, maar niet van defensie. Onze loyaliteit ligt bij de mensen, niet per se bij de organisatie, ook al hebben we daar zeker rekening mee te houden. We staan buiten de hiërarchie en hebben geen formele macht, maar wel invloed. Dat stelt ons in staat om zaken aan te kaarten die anderen misschien niet durven te benoemen.”

Heel gewone problemen

“Buitenstaanders denken al snel aan geweld en trauma’s als ze denken aan het leger, maar in mijn gesprekken met militairen gaat het meestal over de gewone dingen des levens: relaties, werkconflicten, kinderwensen, ziekte, rouw. Onderwerpen die iedereen in zijn leven tegenkomt, ongeacht wat je doet. Natuurlijk komen ethische dilemma’s ook wel eens aan bod, maar mensen zijn vooral bezig met hun dagelijkse leven en de uitdagingen die daarbij horen.”

“Militairen zijn zich ervan bewust dat ze in hun werk te maken hebben met wapens en geweld. Maar doorgaans zijn mensen gewoon bezig met de beste versie van zichzelf te zijn: de techneut die ervoor zorgt dat een ‘kist’ kan vliegen, bijvoorbeeld. Daarnaast bestaat een groot deel van het werken op de vliegbasis Eindhoven uit humanitaire missies, zoals het bieden van hulp na natuurrampen of het repatriëren of evacueren van mensen uit gevaarlijke gebieden. Daarbij krijgen onze mensen regelmatig heftige dingen te zien. Bijvoorbeeld, je ziet een klein gewond kind, en thuis heb je zelf ook kinderen. Zoiets kan erin hakken.”

Klaarstaan voor als het nodig is

“Natuurlijk is de wereld aan het veranderen. Dat merken we evengoed binnen defensie. Mensen zijn zich bewust van de dreiging om ons heen en de mogelijkheid dat de boel escaleert. Dat is echter precies waar de mannen en vrouwen in dienst voor trainen. Zij staan klaar om te doen waar ze goed in zijn. Ze willen van betekenis zijn, iets bijdragen aan een betere wereld. Voor Nederland, maar ook voor de mensen van wie ze houden. En vaak is het nog persoonlijker: ze willen op een spannende en uitdagende manier verantwoordelijkheid nemen en laten zien wat ze waard zijn, zowel fysiek als mentaal.”

Er wordt hard gewerkt binnen defensie om voorbereid te zijn op wat mogelijk nog kan komen. Daarbij is weinig ruimte voor angst; de focus ligt op training, groei en klaarstaan.

“Er wordt hard gewerkt binnen defensie om voorbereid te zijn op wat mogelijk nog kan komen. Daarbij is weinig ruimte voor angst; de focus ligt op training, groei en klaarstaan. Als je je land gaat verdedigen of moet vechten voor je leven, helpt het niet om bezig te zijn met zingeving en je diepste innerlijke gevoelens. Het gaat dan over overleven, niet over leven.”

“Als de bommen of kogels je letterlijk om de oren vliegen is het natuurlijk wat anders, maar in de praktijk gaan militairen heel nuchter en functioneel om met het thema angst. Ze weten vaak goed waar ze wel en geen invloed op hebben. Of er een raket precies op jouw tent of container valt tijdens een uitzending heb je niet in de hand. Als zoiets gebeurt, dan heb je pech. Tot die tijd houdt het je niet teveel bezig omdat je het toch niet kan beïnvloeden. In het hier en nu is er bovendien vaak al genoeg om je druk over te maken.”

Van betekenis zijn

Marieke van Veen

“Op de vliegbasis Eindhoven vertrekken en landen vliegtuigen die materieel en personeel vervoeren naar verschillende missies wereldwijd. Vorig jaar ging ik, nadat de oorlog in Gaza was uitgebroken, mee met een repatriëringsvlucht vanuit Tel Aviv. Ik wist dat mijn echtgenoot niet blij zou zijn, maar zelf denk ik bij zo’n inzet direct: dit wil ik doen. Dit is van betekenis. Zelf zou ik daar ook willen worden weggehaald. Mijn werk en dat van mijn collega maatschappelijk werker aan boord van het vliegtuig was onder meer om mensen op te vangen en te ondersteunen. We zagen de angst en stress in de ogen van mensen die net uit een oorlogsgebied kwamen. Door er simpelweg te zijn, te luisteren en te praten, konden we al een deel van die spanning wegnemen.”

“Vlak voordat we landden vond er op Tel Aviv een luchtaanval plaats, wat meteen aandacht kreeg in het Nederlandse nieuws. Onnodig te zeggen dat mijn echtgenoot zich toen grote zorgen maakte terwijl wij nog veilig in de lucht hingen. Op zulke momenten merk ik hoe sterk die drive is om zulk werk te doen: je ervaart zoveel betekenis en loyaliteit, maar het is goed te beseffen dat het thuisfront hier soms voor opdraait.”

We zagen de angst en stress in de ogen van mensen die net uit een oorlogsgebied kwamen. Door er simpelweg te zijn, te luisteren en te praten, konden we al een deel van die spanning wegnemen.

“Dat is wel een ding voor de meeste militairen: die spagaat tussen werk en privé. Aan de ene kant mag je mensenlevens redden, maar aan de andere kant staat het thuisfront soms doodsangsten uit. Dat is ook iets wat steeds meer een thema zal worden naarmate oorlog dichterbij komt. Militairen en hun families worden relatief vaak met onzekerheden geconfronteerd en dat vraagt veel van hen.”

Mens blijven

“Binnen defensie proberen we ook aan deze aspecten aandacht te besteden. Tijdens opleidingen en trainingen wordt stilgestaan bij ethische dilemma’s en de impact van het werk op het persoonlijke leven. We moedigen mensen aan om na te denken over vragen als: Wat motiveert me? Hoe ga ik om met de risico’s? Wat betekent dit voor mij en mijn gezin? Het blijft belangrijk dat we als organisatie niet alleen focussen op de operationele kant van ons werk, maar ook op de mens achter de militair.”

Het harnas dat nodig is om het werk te doen, mag er niet voor zorgen dat we teveel verharden en onze menselijkheid verliezen.

“Het harnas dat nodig is om het werk te doen, mag er niet voor zorgen dat we teveel verharden en onze menselijkheid verliezen. Daarom is het van groot belang dat er ook ruimte is voor ‘verzachting’; voor reflectie en persoonlijke groei. De aandacht voor de binnenkant. Praten over emoties is niet altijd gemakkelijk, maar het is essentieel om te erkennen dat iemand nooit alleen militair is, maar ook rollen vervult als kind van, als partner of ouder. Om dat soort gesprekken te voeren is rust nodig en mijn collega’s en ik doen ons best om daar ruimte voor te blijven maken, zonder dat we afdoen aan de gevechtskracht. Militairen hebben er baat bij om getraind te zijn en dat harnas te dragen, maar ook om zich soms zacht en kwetsbaar op te kunnen stellen in die vrijplaats die we bieden.”

Offers en toewijding

“Wat me raakt in dit werk is de veerkracht en toewijding van de mensen met wie ik werk. Ze zijn bereid om offers te brengen en willen bijdragen aan een veiligere wereld, niet alleen voor zichzelf, maar ook voor toekomstige generaties. Dat vind ik bewonderenswaardig.”

“Uiteindelijk gaat het erom om mens te blijven, inclusief gevoelens, twijfels en dromen. In mijn rol probeer ik die menselijkheid te waarborgen binnen een organisatie die zich richt op verdediging en veiligheid. Het is een complexe balans, maar één die de moeite waard is om na te streven.”

Uiteindelijk gaat het erom om mens te blijven, inclusief gevoelens, twijfels en dromen.
Hedwig Wiebes
Hedwig Wiebes
Freelance journalist

Meer weten over humanistisch geestelijke verzorging?

Hoe moet ik nu verder? Hoe ga ik hiermee om? Wat maakt mijn leven de moeite waard? Humanistisch geestelijk verzorgers zijn er voor álle mensen met levensvragen.

Deel deze pagina

A list of posts