Waarom steeds meer jongeren mentale problemen hebben, en wat we daar aan kunnen doen
Een pandemie die zich jaren voortsleepte, (studie)schulden die in je nek hijgen, geen normale en betaalbare woning kunnen vinden. Jongeren van nu hebben het lastig, getuigen drie geestelijk verzorgers. Het is dan ook niet vreemd dat ze steeds vaker tegen mentale problemen aanlopen, volgens het CBS geldt dit voor ruim een kwart. Het goede nieuws is dat geestelijke verzorging ondersteuning kan bieden bij existentiële vragen en pijn. Maar dan moeten we er wél op tijd mee beginnen.
“ Ik richt me niet op het oplossen, maar op het uithouden. ”
Tieners, twintigers en dertigers zijn bij uitstek de groep waar veel levensvragen spelen. Waar willen ze naartoe met hun studie en carrière? Waar gaan ze wonen? Is een relatie belangrijk, en zo ja, met wie? Zijn kinderen daar een onderdeel van? En ga zo maar door. Als je je plek in de wereld nog moet vinden, levert dat veel onzekerheid op. Ga je daar niet op tijd mee aan de slag, dan kan dat uitmonden in angstklachten, of zelfs een depressie. Komt er dan nog een impactvolle levensgebeurtenis bij, zoals ziekte of een sterfgeval in de omgeving, dan loopt de spreekwoordelijke emmer razendsnel over. Maar door onder andere bezuinigingen zijn de wachtlijsten bij de GGZ van epische proporties. Een mogelijke oplossing: het verbreden, vergroten en verdiepen van de inzet van geestelijk verzorgers.
Studenten lopen tegen hun grenzen aan
Waar Hielke bij het revalidatiecentrum onder andere met mensen praat die door een ongeluk of ernstige ziekte fysiek beperkt zijn – en daar mentaal mee om moeten leren gaan – is zijn manier van werken bij de Universiteit voor Humanistiek min of meer hetzelfde. “De studenten die bij mij komen zitten met zichzelf in de knoop. Het lijkt goed te gaan, maar toch knaagt het ergens. Ze lopen tegen hun grenzen aan, zeker sinds corona. Veel jonge mensen van nu zijn opgevoed met het idee dat ze alles voor elkaar kunnen hebben, als ze hun best maar doen. Lukt dat niet, of voelt het ondanks een ‘geslaagd’ leven niet goed, dan gaan ze malen. Ze zijn geneigd om alle problemen op te willen lossen en nare gevoelens weg te drukken. Maar soms kan dat niet. Dan moet je de pijn accepteren en een manier vinden om toch door te gaan.”
“ Met de inzet van geestelijk verzorgers kan veel ernstige problematiek en daarmee hogere kosten juist voorkomen worden ”
Door gesprekken en oefeningen wordt er gewerkt aan het trainen van de geestkracht. Hielke: “Ik richt me niet op het oplossen, maar op het uithouden. Het zou zo waardevol zijn als we studenten standaard begeleiding kunnen geven in hoe ze met hun gevoelens en emoties om kunnen gaan, dat niet alles weggestopt hoeft te worden. Daar is nu onvoldoende geld voor, maar ik denk dat met de inzet van geestelijk verzorgers veel ernstige problematiek en daarmee hogere kosten juist voorkomen kunnen worden.”
“ Ik word gehoord en gezien ”
Dat ziet ook Iris Springvloet, die via het Arnhem Student Point bij verschillende hogescholen jongeren begeleid: “De wachtlijsten hebben ernstige gevolgen. Ik werk veel met internationale studenten, die een Engelstalige psycholoog zoeken: daar is het helemaal dramatisch. Door op tijd geestelijke verzorging in te zetten kunnen we ze in ieder geval in de gaten houden ondertussen. Of ze al preventief behandelen op het gebied van weerbaarheid en veerkracht. Zo is de weg naar de psycholoog misschien helemaal niet meer nodig.”
Prestatiedruk is een belangrijk punt waarmee studenten bij haar komen, maar ook zelfkennis wie ben ik en waar sta ik voor? Iris: “Zingeving staat voor mij in de kern voor verbinding. Met mensen om je heen, maar ook met jezelf, de rest van de wereld, de natuur, je hobby’s. Ik probeer jongeren die ik spreek daarmee in contact te brengen. Waar halen ze steun uit en hoe kunnen ze dat meer toevoegen aan hun leven?” De manier waarop ze contact heeft met jongeren, is hiervan een essentieel onderdeel: “We zijn veel aanwezig op scholen en organiseren verschillende activiteiten. Daar moedigen we ook onderlinge gesprekken aan, community building. En ik ben zelf altijd beschikbaar, als ze daar behoefte aan hebben. Dat hoeft heus niet altijd via een fysiek gesprek, juist voor jonge mensen is het fijn als ze laagdrempelig contact kunnen zoeken. Via Instagram of Whatsapp bijvoorbeeld. Er zijn studenten die ver van huis wonen en zich verdwaald voelen, laatst sprak ik iemand voor wie het naar voelde dat ze soms op een dag niemand sprak die vroeg hoe het met haar ging. Als ik dat weet, stuur ik zo iemand regelmatig een berichtje. Voor mij een kleine moeite maar ze weten daardoor: ik word gehoord en gezien.”
“ We leren in Nederland te weinig over hoe je omgaat met zaken die niet op te lossen zijn, zoals rouw en verlies ”
Maak geestelijke verzorging laagdrempelig en betaalbaar
Het belang van geestelijke verzorging bij jongeren is duidelijk. Toch is er te weinig hulp beschikbaar. Studentenpastors worden vaak gefinancierd door de Protestantse Kerk en het is voor de doelgroep te ingewikkeld om in contact te komen met een begeleider. Vaak gebeurt dat pas als er iets ‘mis’ is, terwijl een eerder gesprek escalering kan voorkomen.
Naomi Bruil zet zich in om meer aandacht te krijgen voor zingevings- en levensvragen bij jongeren. Nadat haar eigen jeugd zich deels in de jeugdzorg afspeelt, zet ze zich sinds haar 18de al als vrijwilliger in voor lotgenoten, via de cliëntenraad van een jeugdhulporganisatie in Gelderland. Dat inspireerde haar ook om een opleiding tot geestelijk verzorger te volgen. “We leren in Nederland te weinig over hoe je omgaat met zaken die niet op te lossen zijn, zoals rouw en verlies”, zegt ze daar nu over. “Ik had daar vroeger veel vragen over en heb geluk gehad met groepsbegeleiders die de tijd en ruimte maakten om daarnaar te luisteren, maar dat is helaas voor lang niet iedereen het geval. Je moet ten eerste zien te herkennen wie je bent en wat de vragen zijn die voor jou spelen. Dat is al hartstikke lastig. En dan ook nog zelf bedenken waar en hoe je daarmee om kunt gaan. Ik ben al heel blij dat er nu meer aandacht is voor het vak van geestelijk verzorger. Nu moeten we het nog laagdrempeliger en betaalbaar maken. Wie je bent, wat je ook doet en waar je ook woont: iedereen kan met levensvragen rondlopen en het is voor de hele samenleving van belang om daar ruimte voor te maken én geven.”
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.