
‘Gebruik deze tijd om stil te staan bij wat van belang is’
Na de feestdagen breekt vaak een periode van rust aan. De sociale gezelligheid en rituelen vallen weg en dat kan ruimte scheppen, maar ook een gevoel van leegte of eenzaamheid oproepen. Hoe dan ook kan je tijdens deze rustiger periode bij uitstek contact met jezelf maken: wat is voor jou van waarde? Humanistisch geestelijk verzorger en programmamanager van het Humanistisch Verbond Nikki van Biemen vertelt over het belang van introspectie.
‘Wanneer de donkere dagen beginnen zijn die aanvankelijk gevuld met allerlei lichtpuntjes in de vorm van rituelen en sociale evenementen, zo door de decembermaand heen. Maar met het nieuwe jaar stopt dat voor veel mensen en liggen de leuke dingen van de feestdagen achter ons, terwijl de dagen nog steeds donker, kort en koud zijn. Voor sommigen voelt dat als ruimte om na te denken over het nieuwe jaar, voor anderen kan het juist een gevoel van eenzaamheid geven.’
‘Het kan confronterend zijn om de verbondenheid die je eerder ervoer nu te moeten missen. Natuurlijk gaat het leven gewoon door en bestaat niet voor iedereen een afwezigheid van bijvoorbeeld sociale prikkels, maar hoe dan ook kan deze tijd een ruimte bieden om even extra stil te staan bij wat voor jou van belang is. Gun jezelf tijd voor reflectie. Dit is bij uitstek de tijd voor de grotere vragen des levens. Wie ben ik? Wat maakt mijn leven waardevol? Hoe kan ik bijdragen aan de wereld? Je ziet dat dit soort vragen zich vaak aandienen bij ingrijpende en ontwrichtende gebeurtenissen, maar juist ook tijdens zulke periodes van relatieve rust kan je onderzoeken wat voor jou op dit moment van waarde is.’
“ Afstand en stilte helpen om beter na te denken over wat van belang is. ”
Verwevenheid versus ruimte scheppen
‘Wat je ziet is dat die terugkerende feestelijke bezigheden van de decembermaand ons houvast geven, zoals rituelen doen. Ze tonen onze verwevenheid in de cultuur waarin we leven en met de mensen met wie we ons omringen. Tegelijkertijd biedt deze ‘stillere’ tijd in dat opzicht ruimte om een beetje afstand te nemen van alle normen, verwachtingen en overtuigingen. Je komt nog steeds uit hetzelfde gezin en hebt nog steeds die vrienden, en je levensverhaal verandert niet opeens, maar door de afstand en relatieve stilte lukt het voor sommigen om beter na te denken over wat voor hen belangrijk is.’
‘Je ziet ook dat wanneer mensen op pelgrimstocht gaan, ze dat veelal alleen doen – je wil echt dat gesprek met jezelf kunnen aangaan en zo verder groeien als mens, zonder dat je door iets of iemand wordt belemmerd. Zo kan je deze tijd in het jaar zien als een uitnodiging om meer met jezelf in verbinding te kunnen komen. Het doet me ook denken aan vasten: na een periode van afwezigheid van voedsel proef je dat eerste hapje extra intens. Zonder de afleiding van drukte en sociale bezigheden kan je dichter komen bij wat voor jou van wezenlijk belang is.’
“ Durf jezelf en de kwetsbare kant van het leven te omarmen. ”
Hoop en troost
‘Die verbinding kan je overigens ook vinden in bijvoorbeeld de natuur, of in kunst. Wat als je zelf eens die lichtpuntjes gaat vormgeven? Denk na over wat jou inspireert en hoe je wil leven. Wat is jóuw houvast in tijden van duisternis? Wat geeft jou hoop, wat troost je op de dagen wanneer je het zwaarder hebt?’
‘Dat is precies waar humanistisch geestelijk verzorgers in ondersteunen. We werken niet met een boek of bijbel vol vaste verhalen en richtlijnen die aangeven welke kant je op moet in donkere tijden. Het draait om het idee dat jij je eigen gids bent en zelf zoekt naar wat jou houvast, troost en hoop geeft wanneer het leven zwaarder aanvoelt. Wij staan naast je, helpen je in dat gesprek met jezelf en kunnen soms bronnen of inzichten aanreiken – altijd vanuit het besef dat jij degene bent die je eigen verhaal schrijft en daar zelf betekenis aan geeft.’
‘Maar het donker hoort evengoed bij het leven, je hebt het nodig voor het contrast. Alles wat zwaar voelt: het mag er zijn. Als je deze tijd lastig vindt hoef je er niet meteen weer een betekenis te geven of er iets ‘goeds’ van te willen maken. Je mag accepteren dat het soms gewoon even minder is. Ik moet denken aan dit gedichtje:
Donker & Licht
Als er weer eens een donkere dag komt,
wil jij dan met mij de dag inkleuren?
Niet helemaal, maar een beetje,
want donker hoort er ook bij als ik me niet vergis.
Zelfs het licht snapt,
dat donker er niet voor niks is.
(Britt Nelissen, Little Universe)
Extra uitdagend voor sommigen
‘Voor gemarginaliseerde groepen, of mensen bij wie het leven minder soepel verloopt is deze tijd vaak nog uitdagender. Als je een sterk sociaal netwerk en een leuke baan hebt of ondernemend bent, valt de periode na de feestdagen je waarschijnlijk een stuk minder zwaar. Laatst deed een van onze geestelijk verzorgers een oproepje om een kaartje te sturen naar de bewoners van de instelling waar zij werkt. Met het hele kantoor gaven we daar gehoor aan; een klein stukje licht en hoop voor mensen die het nu extra moeilijk hebben.’
‘Ook voor jongeren kan deze periode lastig zijn, bijvoorbeeld doordat er in de winter minder buitenactiviteiten zijn. Dit kan leiden tot meer isolatie en sociale angst, wat er toe kan leiden dat ze zich verder in zichzelf terugtrekken. Uit onderzoek blijkt dat zij sowieso al bovengemiddeld veel last hebben van mentale klachten. Om jongere mensen onder meer hierbij te helpen hebben we met het Humanistisch Verbond de bijeenkomstenreeks Jong en je wil… Wat? opgezet. Jongeren die worstelen met bijvoorbeeld zingevingsvragen door de druk van de samenleving, maatschappelijke gebeurtenissen en zorgen over de klimaatcrisis kunnen elkaar daar ontmoeten en samen reflecteren.’
‘We vinden het belangrijk om ruimte te bieden zonder de focus op ‘oplossingen’ of het idee dat er iets mis is. Het leven is soms weerbarstig en vraagt om stilte en onderzoek, zonder die gevoelens meteen weg te poetsen. Het gaat om het durven omarmen van de kwetsbare kant van jezelf en van het leven, en dat te delen met gelijkgestemden.’
“ Humanistisch geestelijk verzorgers helpen je in het gesprek met jezelf. ”
