Aan de lange reeks van blogs als voorzitter van het Humanistisch komt een einde nu mijn termijn van 9 jaar in het Hoofdbestuur erop zit. Op de Algemene Ledenvergadering van 24 november 2012 sprak ik een afscheidsspeech uit die ik hierbij als laatste voorzittersblog aan u meegeef. Hiermee neem ik ook met dank afscheid van mijn trouwe lezers. We zien en lezen elkaar elders.
In dit blog zal ik ingaan op drie vragen.
- Hoe ging het in die 9 jaar?
- Hoe ging het met mezelf?
- Wat neem ik ervan mee?
Hoe ging het?
Het ging snel en verrassend. Gevraagd als vice-voorzitter werd ik, tegen wil en dank, al snel voorzitter. Ik schrok van de staat van het Humanistisch Verbond. Een moeilijke sfeer, dalend ledental, financiële tekorten, spanningen op het bureau. Lichtpuntjes: een leuke nieuwe directeur (Ineke de Vries) en ervaren medebestuurders.
Het hoofdbestuur was een inspirerend gezelschap waarin goed werd samengewerkt. Het was leuk, maar ook hard werken samen en binnen de verschillende portefeuilles. Het dramatisch dieptepunt was het plotseling overlijden in 2009 van ons enthousiaste medebestuurslid Jelle Los. Wij gingen door. Het lek kwam boven water, het ledental nam weer toe, het financiële tekort werd weggewerkt, de organisatie op orde gebracht en er kwam weer elan in de vereniging. Daardoor werden we ook extern weer serieus genomen en is onze positie versterkt.
Ik dank daarvoor de bestuursleden, de directeur en de medewerkers, de
afdelingen en zeker ook de talloze leden die nieuwe initiatieven namen.
Hoe ging het met mijzelf?
Ik deed het naast mijn volle werkweek en andere leuke dingen van het leven. Dat lukt alleen als het per saldo meer energie oplevert dan kost. Dat was dus blijkbaar het geval en daar ben ik dankbaar voor. De echte beproeving was de langdurige ziekte van mijn vrouw Clara, haar overlijden en de rouw. Zij wilde beslist dat ik het bestuurswerk voor het Humanistisch Verbond zou voortzetten. Het lukte om toch voldoende tijd voor zorg en aandacht voor elkaar te hebben. Mijn dochters stonden bovendien altijd klaar, dat was fijn en nodig. En het bezig zijn met het humanisme hielp ons bovendien met de lastige levensvragen. Ik heb in die tijd veel belangstelling en steun ondervonden van velen van jullie. Ook daarvoor nogmaals mijn dank. De laatste tijd vier ik het leven met Helen, wij vonden elkaar na het verlies van onze partners Jelle en Claar. We hebben elkaar getroost, en lief.
In het algemeen heb ik ook genoten van de talloze contacten binnen en vanuit het Humanistisch Verbond, interessante en leuke mensen in de afdelingen en andere groepen. Van de Jong HV-ers tot de actieve oude gardes. In vergaderingen, openbare bijeenkomsten, via e-mail, twitter en facebook. Veel stimulansen ook van Ineke en haar collega’s op het bureau. Ik heb er veel aan gehad en had het niet willen missen en daarmee kom ik bij de derde vraag:
Wat neem ik mee?
Ik neem een vitale levensbeschouwing mee met een inspirerend wereldbeeld, mensbeeld en maatschappijbeeld.
- Een wereldbeeld dat dank zij de natuurwetenschappen dat van andere levensbeschouwingen heeft overvleugeld. En bovendien vind ik het prachtig, dat universum, de ontelbare hemellichamen, de zon, de aarde, het leven en de evolutie. Een wetenschappelijk gefundeerd wereldbeeld dat voor mij veel mooier is dan alle sagen, legenden en scheppingsverhalen bij elkaar.
- Ik neem een levensbeschouwing mee met een maatschappijbeeld dat grote overlap vertoont met de Universele verklaring van de rechten van de Mens en de rechten van het kind. Ook in andere opzichten kunnen veel van onze maatschappelijke opvattingen over het individuele zelfbeschikkingsrecht inzake leven en dood,
medisch-ethische kwesties en een reeks van andere vrijheidsrechten inmiddels, op instemming van de meerderheid van de bevolking rekenen. Het maatschappijbeeld is natuurlijk nooit af. Het vraagt voortdurende aanpassing aan nieuwe omstandigheden en gegevens. En het vraagt aandacht en actie. - En ik neem een levensbeschouwing mee met een mensbeeld dat in onze tijd de meest spectaculaire veranderingen ondergaat. Na eeuwen van theologische en filosofische duidingen van de mens en zijn eigenschappen, beleven we nu de ene doorbraak na de andere van de wetenschappen van het brein. Juist onze belangstelling voor en openheid naar wetenschappelijke bevindingen maakt dat die wetenschappelijke ontdekkingen zo goed kunnen bijdragen aan het humanistische mensbeeld, dat daardoor ook steeds aan overtuigingskracht wint.
Breinwetenschappen
Wie serieus over een humanistisch mensbeeld wil nadenken ontkomt er niet aan kennis te nemen van moderne breinwetenschappelijke inzichten. En daarmee reduceren we de mens absoluut niet tot ‘pruttelende neuronen’ zoals criticus Bert Keizer stelt (die dan zelf op zoek gaat naar de ziel en toegeeft hem niet te kunnen vinden). Wetenschappelijke kennis op zich is niet ontluisterend. Nu we weten dat het heelal uit atomen, of misschien wel Higgsdeeltjes en energie bestaat, is de lol er toch ook niet meteen af? In tegendeel, hoe meer we echt van het heelal en van de mens weten hoe bijzonderder en mooier het allemaal wordt.
Op de valreep daarom wat tips: lees naast het zeer verhelderende boek van Dick Swaab: ‘Wij zijn ons brein’, ook Ap Dijsterhuis: ‘Het slimme onbewuste’, nu in de winkel voor slechts € 12,50. Hij beschrijft de wetenschappelijke kennis over het bewustzijn en het (veel grotere) onbewuste deel van ons brein. Het onbewuste stuurt ons gedrag, ons denken en onze gevoelens in hoge mate. Maar dat onbewuste zijn we wel zelf, onze aanleg, onze ervaringen, het is niet iets buiten ons, het is de kern van onze identiteit. Onze wil is, ook al komt hij uit het onbewuste deel van ons brein, wel onze eigen wil. Een wil die stand kan houden tegen de wil van anderen: autonomie boven heteronomie: zelfbeschikking.
En ja, dat de ‘bijna- dood-ervaringen’ en ‘uittredingen’ nu ook neurowetenschappelijk verklaard kunnen worden (lees Kevin Nelson, De goddelijke hersenstam) vind ik als humanist niet erg. Tot zover maar even. Na de triomf van het humanistische wereldbeeld is nu ook het humanistische mensbeeld aan de winnende hand: wetenschappelijke kennis is namelijk meer dan ‘ook maar een geloof’. Zonder het Humanistisch Verbond en jullie had ik me hier vast niet zo in verdiept. Ik voel me erdoor verrijkt. Ook daarvoor mijn dank!
Verjonging
Tenslotte een opmerking over verjonging. Onze nieuwe voorzitter (Boris van der Ham) is veel jonger dan ik en ook de andere nieuwe bestuursleden zijn relatief jong. Dat is goed, want daarmee komt de leefwereld van een jongere generatie ook bestuurlijk binnen.
Joep Schrijvers zegt zelfs : “de veertigers komen aan de macht”. Nou ja, ‘macht’ denk ik dan, maar het is duidelijk wat hij bedoelt. Maar als troost voor mijn leeftijdsgenoten en de nog ouderen onder ons kunnen we gelukkig ook hiervoor te rade gaan bij de breinwetenschappen. Ik kan het niet laten: nog twee boeken.
Het is bewezen: wijsheid komt met de jaren
De Amerikaanse hoogleraar neurologie Elkhonon Goldberg schreef ‘De Wijsheidsparadox’. Hij concludeert: leren is patroonherkenning, het lerend vermogen neemt na het vijftigste levensjaar eerder toe dan af.
En de Groningse hoogleraar neuropsychologie André Aleman stelt in zijn zojuist verschenen boek ‘Het seniorenbrein’: “een ouder brein is stressbestendiger en kan beter omgaan met complexe situaties dan een jong brein”.
Het negeren van deze feiten zou jeugdige overmoed zijn. Ik wens onze jongere bestuurders dan ook, naast enthousiasme en energie, veel wijsheid toe. En als dat niet meteen lukt, heb dan wat geduld, het is nu bewezen: wijsheid komt echt met de jaren! Ik dank dan ook alle humanisten die mij hebben geholpen bij het verrijken van mijn leven. De jongeren, maar vooral ook de senioren. Het was mij een genoegen en ik ga weer nieuwe avonturen tegemoet. Zo ga ik letterlijk en figuurlijk (als voorzitter van het Humanistisch historisch centrum) het archief in! Ik blijf trouwens lid, dus we komen elkaar gewoon weer tegen. Ik wens u allen een mooi en lang leven en daarbij komt de wijsheid vanzelf!