“Het is in essentie een barmhartige handeling”

Hoe denkt u over euthanasie bij diepe dementie?
“Ik sta in principe welwillend tegenover euthanasie bij diepe dementie, mits binnen de grenzen van de huidige wet. En zoals we recent hebben gezien [bij de strafzaak tegen de Haagse verpleeghuisarts – NB] zijn die grenzen waarschijnlijk ruimer dan waar menig arts van uitging.

Bij elke wet zijn er gevallen waarin de wet, dan wel de interpretatie daarvan, onduidelijkheden laten waardoor er problemen kunnen ontstaan. De huidige discussie is daar een voorbeeld van denk ik.

Artsen hebben tot nu grote nadruk gelegd op de noodzaak voor wilsbekwaamheid, zoals zij zich daarvan bij elke medische handeling moeten vergewissen. De aarzeling begrijp ik dus goed. Alleen vraag ik mij af of wilsonbekwaamheid altijd een harde grens is om euthanasie niet te doen. Er zijn wat mij betreft uitzonderingen mogelijk.

Wanneer iemand evident lijdt en daar geen ander kruid tegen gewassen is, moet euthanasie wat mij betreft mogelijk zijn. Ik denk echter niet dat mensen die diep dement zijn per definitie lijden.

Lijden is een wettelijke voorwaarde voor euthanasie en daar sta ik achter. Euthanasie is voor mij in essentie een barmhartige handeling: iemand voorgoed verlossen uit lijden waartegen niets anders meer zal helpen. Daarin verschil ik denk ik van mening met Henk Blanken die euthanasie meer als (mensen)recht benadert en diepe dementie an sich als voldoende voorwaarde voor euthanasie lijkt te zien.

Persoonlijk zou ik met een patiënt en diens familie af kunnen spreken dat ik euthanasie sterk zal overwegen wanneer iemand in een diepdemente staat lijdt aan iets waartegen geen kruid gewassen is. Moet je iemand die diepdement tevreden zijn of haar dagen spendeert vanwege een wilsverklaring euthanaseren? Dat gaat heel ver vind ik.

Wat vindt u dan van een wettelijk vastgelegde rol voor de naaste?
Die naaste speelt nu al een grote, zo niet de grootste rol, in de besluitvorming. Ik vraag me af in hoeverre wettelijk vastleggen noodzakelijk is en of het de huidige praktijk zou veranderen. Voor mij is een belangrijk uitgangspunt dat iemand nooit gedwongen kan worden een ander te doden, ook een arts niet. Hoe naar dat woord ook klinkt, uiteindelijk is dit wat er gebeurt bij euthanasie.

Ik ben zeker geen jurist, maar voor zover ik het begrijp voorziet de huidige praktijk en wetgeving al in een belangrijke rol van naasten bij besluiten rondom het levenseinde, zoals dit is vastgelegd in de WGBO bij wilsonbekwaamheid. Wat daarbij niet mag is een hulpverlener dwingen tot een handeling.

Cynisch gesteld (en zeer zwart-wit) is dit voorstel dus ofwel een wassen neus, of het wordt gebruikt iemand te dwingen tot een bepaalde handeling. Dat laatste kan ik niet achter staan. Ik zie dan meer in een verwijsplicht naar een expertisecentrum omtrent euthanasie.

Wat houdt artsen op dit moment tegen?

Ik kan niet voor andere artsen spreken, maar ik vermoed dat het deels is omdat de beroepsgroep zich hierover uitspreekt in richtlijnen. Dergelijke richtlijnen zijn voor artsen over het algemeen zeer belangrijk voor hun handelen. Zodra je buiten de richtlijn handelt ben je in algemene zin namelijk kwetsbaar voor klachten en tuchtrechtelijke maatregelen.

Wanneer, in het geval van euthanasie, het alternatief vervolging voor moord is, lijkt het me logisch dat men ruim binnen de lijntjes wil kleuren. Daarnaast valt er ethisch gezien ook veel te zeggen voor het morele standpunt terughoudend te zijn met euthanasie bij wilsonbekwaamheid.

Euthanasie is voor geen enkel mens een gemakkelijke daad. Artsen blijven mensen. Is het niet invoelbaar dat het nog moeilijker wordt wanneer je twijfelt of diegene die jij dood gaat maken, dat op dat moment nog wel wil?”