Annelotte de Graaf is jurist en muzikant. Onder de naam van Amber Arcades brengt zij binnenkort haar nieuwe album European Heartbreak uit, waar het persoonlijke en maatschappelijke bij elkaar komen. Ze bezingt erop het afbrokkelen van het Europese verhaal, en daarmee ons idee van mensenrechten.
Met je album European Heartbreak stel je dat de Europese droom aan flarden is. Waar doet het het meeste pijn?
Annelotte de Graaf: In mijn hart (lacht). Verlichtingsidealen als openstaan voor de ander, menswaardigheid, en met respect naast elkaar kunnen leven zijn waarden die ik als typisch Europees beschouw en waar het in de kern in Europa om ging. Ik heb die idealen nog wel, maar voel me verloren in het nieuwe Europa waar het wij-zij denken domineert en landen zich naar binnen toe keren. Er wordt niet meer gewerkt aan een gemeenschappelijke deler, één verhaal waar we elkaar kunnen vinden. Dat vind ik moeilijk.
Waarom houdt het onderwerp je als muzikant zo bezig?
Bij het begin van het schrijfproces voor European Heartbreak kwamen door heel Europa populistische partijen aan de macht. Partijen die teruggrijpen op het mantra dat vroeger alles beter was: toen we nog niet bij de EU zaten, voordat vluchtelingen hier naartoe kwamen. Dat bleef hangen. Van een liberaal perspectief op de wereld, is het omgeslagen naar een ‘ieder voor zich’-wereldbeeld. Ik heb rechten gestudeerd en vanuit mijn studie en ouders, je zou ze als hippies kunnen omschrijven, kreeg ik met de paplepel ingegoten dat Europa iets vanzelfsprekends is. Mensenrechten, zo heb ik meegekregen, zijn beschermenswaardig.
Waar staat Europa volgens jou voor als het om mensenrechten gaat?
Het Europese project begon vanuit economische motieven. Maar wel met het idee dat als we van elkaar afhankelijk zijn, we elkaar niet meer zo snel zullen uitmoorden. In de jaren daarna is het project uitgebreid, of uitgedijd zoals je wil, met ook mensenrechten: wat vinden we belangrijk in onze omgang met elkaar, wat bindt ons op moreel vlak? Dat is toch waar ik als eerste bij Europa aan denk: een gemeenschappelijk verhaal en hoe belangrijk het is om aan dat verhaal te blijven schrijven. Willen we ons verhaal definiëren aan de hand van wat we niet zijn, zoals dat nu gebeurt? Ik vind dat geen inspirerend, hoopgevend verhaal. In die zin vind ik jullie campagne dat wel. We moeten in plaats van definiëren wat we niet zijn, op zoek gaan naar wat ons bindt en die waarden uitdragen.
Wat heeft het afbrokkelen van het Europese verhaal voor consequenties voor de mensenrechten?
Europa en Amerika worden op technologisch en economisch vlak ingehaald door landen als China, Rusland en Korea. De wereldorde verschuift. Het crue is dat ze het in die landen het minder nauw met mensenrechten nemen – op het gebied van privacy, vrijheid van meningsuiting en een vrije pers. Dat biedt geen fijn toekomstperspectief. Daarom moet de focus naar wat de rol van Europa is in het beschermen van deze rechten. Iedereen heeft baat bij mensenrechten. Hoe kun je er tegen zijn?
Merk je al iets van het veranderend politieke klimaat in je werk als jurist? In je werk heb je te maken met het vluchtelingenbeleid. Je behandelt immigratie-aanvragen.
Het beleid voor vluchtelingen is in Nederland redelijk stabiel. Ik zie – gelukkig nog niet – dat dingen aan het dichtslibben zijn.
Je werk zitten je idealen nog niet in de weg?
Natuurlijk komen er wel eens schrijnende gevallen voor, maar dat is eigen aan het hebben van een tot op zekere hoogte algemeen beleid waar een veelheid van zaken onder moet kunnen vallen. Ik kan naar eer en geweten binnen het Nederlandse beleid mijn werk doen, en het is belangrijk dat er een eenduidig beleid en systeem is. Zonder zo’n beleid zou ons land niet zo goed functioneren als nu het geval is.
Hoe denk je het snelst je idealen te kunnen bereiken: als muzikant of jurist?
Als persoon zal ik weinig voor elkaar krijgen. Daarover maak ik me geen illusies. Maar ik geloof wel dat het het meest doeltreffend is als je als mens leeft naar je idealen – of je nou muzikant, loodgieter of schrijver bent – en die uitdraagt.
Eigenlijk zeg je: het persoonlijke is via de mensenrechten verbonden aan het gemeenschappelijke. Hoe zorgen we er nou voor dat we op beide niveaus de waarde ervan in blijven zien.
Ik moet hier denken aan relaties. In een relatie tussen twee personen kun je door verliefdheid je tien jaar lang laten meevoeren. Tot je op een gegeven moment niet meer dat ziet waar je in het begin zo door was begeistert. Je moet beter je best doen om de relatie te laten slagen. Op hoger niveau werkt het ook zo. Bij de start van de EU werd het project ook door een roze bril bekeken. Vele jaren later en ook bij Europa hebben we minder gevoel. Het is hard werken om relaties te onderhouden. Je hebt ervoor gekozen om met elkaar verder te gaan, en dat je de relatie wilt laten slagen. Daar zijn compromissen voor nodig, maar ook volharding: hier hebben we voor gekozen, hier doen we het voor. Wat dat betreft gun ik Europa een goede relatietherapeut.
De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens bestaat 70 jaar. Wat wens je de mensenrechten toe?
Dat ze op waarde worden geschat, en dat kan eigenlijk alleen door bewustwording te stimuleren. Het valt me op dat in Amerika de cultuur er ingestampt wordt. Elke ochtend beginnen ze op school met de pledge of allegiance, op elke straathoek staan drie Amerikaanse vlaggen. Wij zijn Amerika, wij leven de Amerikaanse droom, lijken ze daarmee te willen zeggen.
Niet dat ik wil dat bij ons het Europese verhaal er zo wordt ingestampt, en dat kritiek de mond wordt gesnoerd. Maar het zou wel goed zijn om mensen op jongere leeftijd kennis te laten maken met Europa en mensenrechten, bijvoorbeeld in het onderwijs. Wij zijn Europa en dit zijn onze waarden.
Annelotte de Graaf is een van de ambassadeurs van onze LangLeveMensenrechten-campagne. Met onze campagne LangLeveMensenrechten-actie vieren we het 70-jarig bestaan van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Onze inzet? Laten zien wat mensenrechten ons tot nu toe hebben gebracht, en hoe we ze verder kunnen brengen. Het interview met Annelotte de Graaf maakt hier deel vanuit.
Teken voor mensenrechten in het paspoort. Ga naar mensenrechten.humanistischverbond.nl
Luister en lees meer over Amber Arcades op http://www.amberarcades.net/
Beeld: Nick Helderman
