We zijn gewend om jongeren te zien demonstreren tegen de opwarming van de aarde, maar er zijn uitzonderingen op deze regel. Madeleine is 85 jaar en klimaatactivist. “Ik zal geen last hebben van de naderende ellende. Maar ik vind het te egoïstisch om niets te doen.”

De ondubbelzinnige stickers ‘Fuck FVD’ en ‘Planeet Boven Poen’ plakken op de voordeur van voormalig reisleider en klimaatactivist Madeleine Zijp. Madeleine, 85 jaar oud, laat ons na binnenkomst trots een foto zien. Ergens op een weiland, in de stromende regen en bijna omver geblazen door de wind houdt ze lachend een bord vast waarop staat: ‘Doe wat nodig is’, met het logo van klimaatactiegroep Extinction Rebellion erop.

De foto verklapt meteen wat voor soort mens Madeleine is. Monter, onverschrokken, en dus op haar oude dag reuze actief bij de meest beruchte klimaatklokkenluiders van ons land. Madeleine’s dochter nam haar vijf jaar geleden voor de allereerste keer mee, en sindsdien is het verzet een belangrijk onderdeel van haar leven. In 2020 protesteerde ze tegen Black Friday (‘En werden we min of meer gemolesteerd door zo’n boa-figuur’), deed ze mee aan de ‘wake’ bij het Catshuis in 2021 en afgelopen november demonstreerde ze bij Schiphol, waar ze een bord in de lucht zwaaide met de snoeiharde boodschap ‘Sorry kids, jullie hebben geen toekomst.’

Hoewel we vooral gewend zijn roedels jongeren te zien demonstreren tegen de opwarming van de aarde, zijn er uitzonderingen op de regel. Wanneer de kans zich voordoet, komen Madeleine’s spandoeken en viltstiften tevoorschijn – ondanks het feit dat ze waarschijnlijk niets of nauwelijks meer iets gaat merken van de zogenaamde ‘klimaathel’.

Je was aanwezig bij de actie op Schiphol, om te demonstreren tegen de wildgroei van privéjets. Zat je ook vastgeplakt?

Nee, nee, ik wilde niet mee met de illegale groep, want op vliegverkeer hinderen staat 12 jaar gevangenisstraf. Ik bewonder die lui, want ze riskeren wel wat. Er was, los van de mensen die zich vastplakten, ook nog een hele stoet die demonstreerde. Het was hartstikke goed geregeld. Er was een podium, en Greenpeace, milieudefensie en GroenLinks waren erbij. Maar dat laten de media natuurlijk niet uitgebreid zien.

Op 85-jarige leeftijd zou je ook kunnen denken: na mij de zondvloed. Waarom blijf je toch actievoeren?

Ik zal inderdaad geen last hebben van de naderende ellende. Maar ik vind het te egoïstisch om niets te doen. Het klopt dat ouderen de wereld zoals we die nu kennen hebben opgebouwd, maar de rottige gevolgen van klimaatverandering geven we wel door aan de nieuwe generatie. Nou, leuk cadeautje.

Mijn dochter heeft me gestimuleerd om mee te gaan demonstreren. Ik dacht: ik vind dit zo belangrijk. Omdat ik wil dat de mensheid rustig met elkaar zou moeten kunnen leven. We moeten alles eerlijker verdelen. Er is genoeg.

Wat levert het je persoonlijk op?

Dat ik mijn stem kan laten horen, en er fysiek aan meedoe. Ik wil zo lang mogelijk deelnemen aan de maatschappij. Ik stel me open en ik zoek andere mensen op. Ouderen die eenzaam zijn, hebben daar deels ook zelf schuld aan. Het is ook een stukje contact.

Bij klimaatprotesten wordt weleens met harde hand ingegrepen. Dat risico houdt je blijkbaar niet tegen. Waarom niet?

Ik heb wel gezegd: ik ben 85, als de politie komt en ons sommeert op te stappen, dan ga ik weg. Ik ben te oud om me te laten arresteren. Maar mijn dochter zegt: misschien dat ik me toch binnenkort een keer laat arresteren want ze luisteren helemaal niet. Ik denk nog niet dat ik dat ervoor over heb, of durf.

En de vraag is dan: zullen ze er rekening mee houden dat je 85 bent?

Dat maakt ze niet uit. Ik demonstreerde vorig jaar bij de Tweede Kamer, en op een gegeven moment moest ik plassen. Ik wilde naar het toilet bij het Mauritshuis maar daar mocht ik niet naar binnen, omdat ik demonstrant was. Toen ben ik naast de Hofvijver gaan wildplassen, en liep het zo het water in. Het is een verkapte vorm van: ik zal ook ‘ns wat terug doen.

Haal je ook niet een beetje plezier uit de autoriteiten sarren?

Het speelt ergens mee. Niet zozeer sarren, maar er tegenin gaan. Want er wordt niet geluisterd. Rutte zegt vaak: we denken erover na, we starten een commissie op, we zeggen sorry. Er worden excuses aangeboden voor het slavernijverleden, maar we gaan tegelijkertijd naar Qatar omdat daar geld kan worden verdiend. Er zit in mij een stuk boosheid, een enorm stuk boosheid.

En die boosheid kan je niet kwijt door te doneren bijvoorbeeld?

Dat doe ik ook. Ik geef financiële steun aan een familie in India.

Is actievoeren voor jou een manier om met die woede, of onmacht om te gaan?

Het is een uitingsvorm van die woede, inderdaad, zonder agressie. Dat vind ik ook het sympathieke van Extinction Rebellion, nog steeds, dat er nooit geweld gebruikt wordt. Er begint wel een stroming te komen die wat meer wil, harder actievoert, omdat er te weinig gebeurt.

Want vind je ervan dat de zogenaamde hypocrisie van klimaatactivisten zo breed wordt uitgemeten? Er wordt gezegd: ze staan te demonstreren, maar vliegen zelf ook.

Die neem ik niet serieus, wat een zielenpoten. Ik ben lerares geweest, en ik heb in de reiswereld gewerkt. Dan moest ik ook vaak vliegen, naar Engeland, Schotland, Parijs, India. Maar dan denk ik: de wereld verandert. We leefden in een tijd waar van alles mogelijk was, en daar hebben we gebruik van gemaakt, maar nu moeten we terug. Minderen. En dat wil niemand. Dat begrijp ik ook wel. Maar ik geloof dat mensen uiteindelijk gelukkiger worden met minder. De stress, burn-outs, werkdruk, er is een grens aan menselijk kunnen.

De eerste klimaatrapporten, die de ernst van de situatie benadrukten, waren al gepubliceerd toen jij nog vloog, hoe kijk je daarop terug?

De impact van vliegen, daar waren we ons echt nog niet van bewust. Dat is voortschrijdend inzicht. Het rapport van de Club van Rome was er wel, maar toen was het nog een ver van mijn bed-show. Media waren er toen ook nog niet zo mee bezig. Ik was in de jaren negentig wel al bezig met biologisch eten, en deed in de jaren tachtig mee met de demonstraties tegen kernwapens. Maar vooral mijn dochter heeft er de laatste tien jaar voor gezorgd dat ik me bewust werd van het probleem, dat ik dacht: ik moet meedoen. Ik denk wel dat ik andere keuzes had gemaakt als ik eerder had geweten dat het zo ernstig was.

Ben je cynisch over de toekomst, of juist hoopvol?

Dubbel. Zelf ben ik cynisch, maar ik hoop dat mijn cynisme onterecht is, en dat er wereldleiders zullen opstaan die het lot van moeder aarde ten goede kunnen keren. Laatst ontmoette ik een vriend, en beslisten we dat we zeker nog tot 2030 wilden blijven leven, gewoon, uit nieuwsgierigheid. Liefst tot 2050. Om te kijken of het goedkomt.

Tot wanneer blijf je strijden?

Zolang ik bij zinnen blijf. Zolang ik het fysiek op kan brengen. Ik hoop tot mijn dood.

Wat zou je willen zeggen tegen iedereen die wél denkt: na mij de zondvloed?

Durf de noodzaak onder ogen te zien, en doe wat je kan om de jongeren te helpen. We moeten ons massaal bewust worden, en vandaag al iets doen.

Het Humanistisch Verbond en klimaatverandering

De klimaatcrisis is soms zo overweldigend dat het tot verlamming leidt. Hoe overtuigen we onszelf en anderen – in een wereld van alarmerende berichten – om toch ons gedrag te veranderen? Weten wat van waarde is, voor jezelf én voor de aarde, biedt perspectief. Wij noemen dat: ecohumanisme. Lees hier wat wij doen voor jou en de natuur, en wat jij kan doen