We staan voor een fundamentele keuze: veranderen of wachten tot de klap komt. Zo omschrijft milieufilosoof Floris van de Berg de ecologische crisis aan een open brief aan Mark Rutte. Zijn oproep: Laten we Nederland omvormen tot een duurzaamheidsmodel voor de wereld. Ofwel, Nederland als ecotopia.
“Het is mijn gewoonte niet om politici te schrijven”, zo opent lid van het Humanistisch Verbond Floris van den Berg zijn brief aan Rutte. De ernst van de globale ecologische crisis laat hem echter geen keuze. “Wij Nederlanders hebben er hier en nu geen last van, maar wat gaat Nederland doen wanneer over enkele decennia de olie op is, wanneer de vis uit de oceanen is verdwenen – mede dankzij de (gesubsidieerde) Nederlandse vissersvloot – en de gevolgen van klimaatverandering in Nederland merkbaar zullen zijn? Wat is, kortom, het lange termijn beleid, voor een duurzaam en welvarend Nederland?”
Korte termijn eigenbelang
De huidige generatie Nederlanders leeft in ‘een historisch en geografisch’ ongekend grote welvaart. “Maar die welvaart is fragiel, want gebaseerd op eindige fossiele brandstoffen”, constateert Van den Berg. “De olie raakt op en duurzame alternatieven lijken ver weg. Energiewinning is een groot probleem, maar dat uit zich niet in de huidige politiek. De huidige economie en het politieke beleid zijn gebaseerd op het korte termijn eigenbelang van Nederlanders hier en nu. En, het is het niet onredelijk om te stellen dat ons gedrag toekomstige generaties ernstig schade toebrengt.”
Niet-schaden-principe
En dat gaat regelrecht in tegen één van de uitgangspunten van het liberalisme: namelijk het ‘niet-schaden-principe’ van filosoof John Stuart Mill, zoals hij betoogde in On Liberty (1859). Hij komt hierin tot de slotsom dat alles is geoorloofd, mits anderen geen schade wordt berokkend.
Van den Berg: “Mills uitgangspunt is een machtig ethisch en politiek filosofisch principe. De vraag is echter: op wie is Mills principe van toepassing? Dat is een fundamentele vraag in de ethiek: wie hoort er bij de morele club? Filosoof Peter Singer pleit ervoor dat het vermogen tot lijden bepalend is of iets in de morele cirkel wordt toegelaten of niet. Zodoende meent hij dat naast alle mensen op deze wereld, ook toekomstige generaties en zelfs dieren bij de morele club horen. De ongemakkelijke waarheid omtrent de toepassing van Mills niet-schaden-principe is dat het ons confronteert met het morele tekort van onze huidige levensstijl en ons economisch en politiek bestel. Toekomstige generaties, mensen in ontwikkelingslanden, en dieren, met name dieren in de intensieve veehouderij, zijn er het slachtoffer van. “
Ecotopia
Van den Berg wil Nederland daarom omvormen tot een duurzaamheidsmodel voor de wereld: Nederland als ecotopia.
“Het ideaal van de kenniseconomie komt hier van pas. Die kenniseconomie kan worden toegepast op het creëren (en exporteren) van een duurzame samenleving. Duurzame innovaties zijn hierbij essentieel. Het is van fundamenteel belang dat er niet alleen wordt gestreefd naar technologische innovaties, er moeten ook diepere veranderingen komen, zoals een herwaardering van de natuur en een bewustwording van de plaats die de mens in het ecosysteem inneemt. De mantra van de continue economische groei moet plaats maken voor een duurzame steady state economie.”
Lees de volledige brief en/of bekijk de reacties op Facebook.
Dr. Floris van den Berg is milieufilosoof en auteur van o.a. Filosofie voor een betere wereld. Deze brief is op persoonlijke titel geschreven.
Meer lezen
Lees verder in de Humanistische Canon over ‘Over Vrijheid’ van John Stuart Mill.
Denkers uit de Humanistische Canon worden uitgelicht in Durf te Denken de tv-serie van HUMAN. Mill is één van de denkers in de nieuwe tv-serie Durf te Denken.