De participatiesamenleving is een feit. Wij zorgen steeds meer voor onze buren, onze familie, of een vreemde in de buurt. Dat is goed, maar er vallen in elke wijk ook mensen buiten de boot. Gemeenten spelen een grote rol bij de vorming van een inclusieve samenleving. Het Humanistisch Verbond roept vandaag, samen met een coalitie van humanistische organisaties (Stichting Humanitas Rotterdam, Vereniging Humanitas, Inclusionlab, Humanitas DMH en Humanitas Onder Dak), gemeentes op ervoor te zorgen dat iedereen mee kan doen.
“De gemeenteraadsverkiezingen staan voor de deur,” zeg Christa Compas (directeur) “Hoe geven we handen en voeten aan een samenleving waarin iedereen telt en kan meedoen? Die vraag moet boven aan de maatschappelijke en politieke agenda staan. Daarom versturen wij een open brief en organiseren we vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen in Deventer (23 februari), Rotterdam (12 maart) en Groningen (16 maart) publieksbijeenkomsten over de toekomst van de inclusieve samenleving.”
Participatiesamenleving
De coalitie benadrukt dat we op dit moment in een overgangsperiode staan, waarin de druk op informele zorg onverantwoord toeneemt. Mensen die langdurig ondersteuning nodig hebben wonen steeds vaker gewoon in de wijk of op de hoek van de straat. Dat noemen we sinds 2013 de “participatiesamenleving”. Maar wie is verantwoordelijk voor de support die mensen soms nodig hebben om een eigen leven op te bouwen en ook echt mee te doen?
In de brief wordt het probleem op scherp gesteld: “Nederland telt al ruim 4 miljoen mensen die mantelzorg bieden aan dierbare naasten. Bijna de helft van de volwassen Nederlanders doet aan vrijwilligerswerk, en dan is burenhulp nog niet eens meegerekend. Vereniging Humanitas trok vorig jaar bij Nieuwsuur aan de bel, omdat de hoeveelheid vrijwilligerswerk in vijf jaar tijd is verdubbeld en ook de zwaarte van het werk toeneemt: vrijwilligers komen steeds vaker in complexe situaties terecht. Gangbaar beleid om nog meer over te laten aan informele zorg en pas in te grijpen ‘al het echt niet langer kan’ is dan ook onverantwoord. Meer doordachte investeringen van een betrokken lokale overheid zijn cruciaal.”
Bruggen slaan
Volgens de humanistische coalitie zijn er al mooie voorbeelden waarin inwoners, lokale ondernemers, scholen, gemeentes, woningbouwcorporaties, zorg- en welzijnsorganisaties samen actie ondernemen. Gemeenteraadsleden wordt aangeraden om die samenwerking te versterken en bruggen te slaan; tussen mensen, generaties en de verschillende domeinen van de cultuur. Daarbij gaat het niet zomaar om de verplaatsing of spreiding van ondersteuningstaken.
“Wat telt, is dat we elkáár blijven zien, dichterbij komen en erbij betrekken. Nooit zijn mensen in de eerste plaats hulpbehoeftigen, die we achter de eigen voordeur praktische ondersteuning aanbieden, in geïsoleerde flats op twaalf-hoog steunkousen aantrekken of aan de hand van afvinklijstjes een apart dementie-pad, autisme-pad, enzovoorts, opsturen. Iedereen is volwaardig inwoner van onze samenleving. Met ambities, waarden en verantwoordelijkheden die ertoe doen.”
Gouden tips
In de de open brief worden gemeenteraadsleden opgeroepen drie keuzes consequent te maken.
- Investeer in plekken waar iedereen zijn leven kan vormgeven en waar mensen elkaar kunnen ontmoeten, ongeacht leeftijd, achtergrond, inkomen en competenties. Waar ruimte is voor eigen regie, creativiteit en nieuwe vormen van nabuurschap, collegialiteit of burgervriendschap. Dat kan in bedrijven zijn, maar ook in buurten, verenigingen, scholen en zorgcentra. Zulke plekken hebben ook een belangrijke preventieve functie, geven mensen meer inbedding en helpen ons allen de huidige handelingsverlegenheid te overstijgen, die we soms hebben richting mensen die de aansluiting dreigen te verliezen. In de brief wordt worden succesvolle voorbeelden genoemd en worden gemeentes opgeroepen dienstbaar leiderschap te tonen.
- Nu stelt de WMO de eigen kracht van de individuele inwoner, en vervolgens de inzet van naaste familie, vrienden en vrijwilligers, centraal. De ondertekenaars van de brief roepen gemeentes op voortaan anders te beginnen: richt je op een gezamenlijk doel – dat mensen vorm kunnen geven aan een leven midden in de samenleving op basis van eigen interesses en talenten – en stem de samenwerking tussen familie, inwoners, vrijwilligers en professionals dáár vervolgens op af.Ook hier worden concrete aandachtspunten benoemd, zoals het belang van de verbinding tussen professionals en wijk, ontwikkelingen in de GGZ en GHZ, en het belang van geestelijke verzorgers.
- Blijf nagaan of protocollen zelf wel bijdragen aan het eigenlijke doel dat ons voor ogen staat. Zo zijn de schotten tussen financiële geldstromen niet functioneel, zeggen de ondertekenaars. Gemeentes worden bovendien opgeroepen een overdaad aan controle door te werken aan vertrouwen. “Vertrouwen ontstaat als iedereen echt vanuit dezelfde bedoeling werkt: van professional, ambtenaar, wethouder tot de raad. Stimuleer het gesprek daarover in alle lagen van de samenwerkende organisaties,” lezen we in de brief. “Gebeurt dat niet dan is ad hoc beleid het hoogst haalbare. Innovatie blijft dan versplinterd. Protocollen,procedures en kwaliteitscriteria gaan hun eigen leven leiden. Bureaucratie en afvinkformuliertjes overschaduwen het echte contact. In werkelijkheid draait het om aandacht en ruimte voor wie we zijn, wat ons raakt, wat we willen en wat we kunnen. Die aandacht en ruimte vormen het hart van een inclusieve samenleving.”
Deze brief en coalitie liggen in het verlengde van het Gouden Pact, dat in 2017 al een gezamenlijk manifest over persoonlijke zorg naar buiten bracht. Het Humanistisch Verbond organiseert vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen in Deventer (23 februari), Rotterdam (12 maart) en Groningen (16 maart) publieksbijeenkomsten over de toekomst van de inclusieve samenleving. Vanaf volgende week kunt u zich hiervoor aanmelden. Check onze website!
Meer weten?
Lees meer in Human #4 over inspirerende voorbeeld als Ons Raadshuis en check ook onze Gouden pact voor een humane zorg en inclusieve samenleving
Foto: Vrijwillger Tina Bordeux leert de Poco-Poco (een Indonesische linedance) aan Ria Zwart, Jan Toering en Jasper van Almenkerk.
Beeldrecht: Pixabay, by Geralt. Creative commons licentie. https://pixabay.com/nl/de-mens-waarnemer-tentoonstelling-2944065/