‘We moeten wezenlijk blijven,’ zei Ernst Hirsch Ballin, hoogleraar rechten aan de Universiteit van Tilburg, afgelopen maandag in een uitzending van OBA Live Filosofie over de relatie tussen media en rechtsstaat.
Op het eerste gezicht is de combinatie ‘Cronenberg-Hirsch Ballin’ onhoudbaar: de één atheïst pur sang, vader van de existentiële horrorfilm, de ander een CDA-prominent, zoon van een katholieke moeder en een joodse vader, een man die ik recent nog in een tv-uitzending van de EO zag vragen of hij mocht afsluiten met gebed. En dat vervolgens ook deed, wat fabelachtige televisie opleverde.
Het punt is: Cronenberg raakt overal een zenuw. Tijdens de uitzending realiseerde ik me hoe essentieel de inmiddels beroemde constatering van Martin Scorsese is: ‘Soms wíl ik niet eens zijn films zien. Maar wanneer ik dat wel doe, dan is de ervaring als een catharsis. Cronenberg ís de late twintigste eeuw.’
Met zijn nieuwe werk, deze zomer samen met zijn gehele oeuvre te zien in EYE, belichaamt Cronenberg eveneens de huidige tijd, het begin van de 21ste eeuw. Wetenschappers noemen zijn films het ‘Cronenberg Project’, inspelend op de wijze waarop zijn werk een filosofisch systeem vormen waarmee mens en wereld kunnen worden geduid.
Dat maakt Cronenberg tot een cineast gemaakt, als het ware, voor ‘Gawie Weet Raad’.
Vandaar dat ik deze zomer aan de hand van voorbeelden uit zijn films op deze plaats in achtereenvolgende afleveringen aandacht zal besteden aan al uw vragen over het leven, over de maatschappij. Hoe breder hoe beter!
Bedenk een vraag, een kwestie, een dilemma, en stuur deze op. Dat kan via Facebook of Twitter, maar ook naar [email protected].
Oud-justitieminister Hirsch Ballin ging u al voor in de recente radiouitzending waarin hij voortborduurde op mijn bespreking van David Cronenbergs film ‘Videodrome’, over media die een schijnwerkelijkheid creëren die niet meer van ‘echt’ valt te onderscheiden.
Cronenbergs beeld van de ‘ontketende media’ in zijn visionaire, jaren tachtig-film is naadloos toepasbaar op de huidige situatie waarin de inhoud van mediaboodschappen steeds verder van de echte werkelijkheid komt te staan.
In de uitzending kwam de casus van de juweliersvrouw uit Deurne ter sprake: eerder dit jaar schoot de vrouw tijdens een inbraak twee overvallers dood. Nauwelijks 24 uur na het incident berichtten diverse media dat het Openbaar Ministerie afziet van vervolging, wat tot verbaasde reacties in kringen van politiek en advocatuur leidde.
Dat is een typisch voorbeeld van mediaboodschappen die zich als een brandend vuurtje verspreiden zonder dat iemand weet wat de werkelijke bron van de verhalen is. Hirsch Ballins opmerkelijke uitspraak over het belang van het ‘wezenlijke’ wanneer ‘schijn’ bepalend wordt, sluit aan bij Cronenbergs duistere visie.
Media, technologie, lichaam, geest — het zijn onderwerpen die Cronenberg zijn carrière lang bezig houden. In de komende weken komen ze allemaal aan bod.
Hier alvast een tipje van de sluier: een film die nauwelijks lijkt aan te sluiten bij het ‘Cronenberg Project’, maar die uiteindelijk veel vertelt over waar de mens inpast in een wereld van machinerie.