Democratische rechtsstaat
De democratische rechtsstaat is voor humanisten niet alleen een bestuurlijk model. We moeten ons steeds opnieuw dezelfde vraag stellen: hoe kunnen we samen een humane, inclusieve en rechtvaardige samenleving bouwen?
Onze oproep
Dankzij de democratische rechtsstaat kan ieder individu zichzelf ontplooien, z’n stem laten horen en bijdragen aan het gemeenschappelijk welzijn. En dit zonder angst voor onderdrukking of discriminatie. Of zo zou het toch moeten zijn.
Helaas horen we steeds vaker een narratief waarin waarin uitsluiting en discriminatie de boventoon voeren. Minderheden en gemarginaliseerde groepen zijn de dupe. Inmiddels zien we concrete pogingen om de autonomie van vrouwen en LHBTIQ+-rechten in te perken, kwetsbare nieuwkomers te ontmenselijken, en het onderwijs af te stemmen op religieus geïnspireerde waarden. Dit maakt duidelijk dat de tijd van onschuld voorbij is.
Wij roepen de politiek op de humanistische waarden te waarborgen waar we als vrije, democratische samenleving zo ver mee gekomen zijn: vrijheid, verantwoordelijkheid, diversiteit, verbinding en gelijkwaardigheid. Waarden die ons samen brengen en solidair maken. Waarden die het democratische rechtsevenwicht bewaken én verdiepen.
Het Humanistisch Verbond blijft waakzaam voor politieke bewegingen die openlijk anti-humanistische waarden willen verankeren. Die rechtsstatelijke beginselen opzij willen schuiven. Die wetten en verdragen willen afschaffen om verworven vrijheden te beperken, zoals de gelijkwaardigheid van iedereen en het recht om je democratische stem te laten horen. Onze tolerantie voor diversiteit, onze grondwettelijke scheiding van kerk en staat en de vrijheid van levensovertuiging zijn geen vaststaande feiten, maar waarden die constante bescherming vragen en verdienen.
Humanistische toets
De democratische rechtsstaat is de ruggengraat van onze samenleving: burgers hebben invloed op het bestuur via vrije verkiezingen en via wetgeving reguleren en beperken we de macht. Burgers moeten kunnen vertrouwen op de volgende – humanistische – principes van de democratische rechtsstaat:
- Rechtszekerheid – Wetten zijn duidelijk en worden consequent toegepast en gehandhaafd.
- Transparantie – Overheidsinstanties zijn open en eerlijk over beslissingen en processen, zodat burgers inzicht krijgen in het handelen van de overheid.
- Gelijkwaardigheid – Alle mensen, hoewel niet allemaal hetzelfde, worden gelijk behandeld. Niemand mag vanwege achtergrond bij voorbaat op het strafbankje gezet worden.
- Vrijheid – Democratische instituties waarborgen dat iedereen in Nederland in vrijheid leeft.
- Kwaliteit van leven – De rechtsstaat streeft naar een goede kwaliteit van leven voor alle burgers. Dit omvat toegang tot gezondheidszorg, onderwijs, huisvesting en andere basisbehoeften.
Deze punten mogen we niet als vanzelfsprekend beschouwen, want dit zijn de waarden waarop de stabiliteit van onze samenleving is gebouwd.
Wij trekken aan de bel
We trekken aan de bel wanneer de politiek de verworven humanistische waarden van onze democratische rechtsstaat met de voeten treedt.
- Uitslag Nederlandse verkiezingen: ‘De winnende partij, met als enige lid Geert Wilders, heeft een geschiedenis van uitspraken die haaks staan op de waarden die wij als humanisten hooghouden. Gelijkwaardigheid, medemenselijkheid, vrijheid.’
- Coalitieakkoord: ‘Het hoofdlijnenakkoord gaat uit van waarden als ongelijkheid, verdeeldheid en vijanddenken. Deze donkere waarden vragen om een optimistisch alternatief.’
- Rapport van de staatscommissie: ‘De plannen wekken de schijn dat de formerende partijen moedwillig aansturen op wettelijke conflicten. Daarmee dreigen de vier partijen, inclusief NSC van Pieter Omtzigt, de rechtsspraak tot een politiek instrument te maken.’
- Het ontluisterende begin van het nieuwe kabinet Schoof vol beschuldigingen en scheldpartijen: ‘Rond waarden is waar we verbinding vinden. Niet aan politiek en beleid van de korte termijn mediasuccesjes, niet aan persoonlijke verdachtmakingen en scheldpartijen.’
- Blokkering wetsvoorstel transgenderwet: ‘Door het open debat te smoren ondermijnden deze partijen de democratische behandeling van de wet.’
- Herverkiezing Donald Trump: ‘De herverkiezing van Donald Trump tot president van de Verenigde Staten voelt als een mokerslag voor iedereen die hecht aan de democratische rechtsstaat en de seculiere samenleving.’
Wij komen in actie
Voor de Nederlandse en Europese verkiezingen roepen wij zowel de politieke partijen als kiezers op om de democratische rechtsstaat te verdedigen. Hieronder een greep uit onze standpunten.
- Vergroot het politieke vertrouwen van burgers middels democratische vernieuwing: Veel Nederlanders voelen zich niet gehoord door de politiek. Bovendien bestaat er een opleidingskloof waarbij praktisch opgeleiden minder goed worden gerepresenteerd dan theoretisch opgeleiden. Versterk het politiek vertrouwen door de representativiteit van het politieke stelsel en de mogelijkheden voor burgerparticipatie te vergroten. Voer daarom het burgerberaad en het correctief referendum in. Lees verder.
- Verdedig de mensenrechten, de rechtsstaat en de vrije democratie tegen anti-rechtstatelijke en antidemocratische ideologieën en invloeden: Het Europees Parlement moet ervoor zorgen dat beleid en wetgeving gebaseerd zijn op de principes van gelijkheid en non-discriminatie, en dat de rechtsstaat en het machtsevenwicht gegarandeerd blijven. Het Parlement moet het tot zondebok maken van minderheden verwerpen, en opkomen voor mensenrechten voor ALLE mensen. Hierbij hoort ook een humaner migratiebeleid in de EU, met prioriteit voor de waardigheid en het welzijn van migranten en voor steun aan de landen van eerste binnenkomst. Lees verder.
Wij spreken ons uit
De democratische rechtsstaat gaat ons allemaal aan. Wij laten mensen aan het woord die zich hiervoor hard maken.
Hoe leven we samen?
Denker des Vaderlands Marjan Slob noemt democratie ‘een verdomd goede poging tot samen leven’. Iets wat we moeten koesteren.
‘In een democratie hoor je erbij en heb je een stem, los van welke kwalificatie of verworvenheid dan ook. Dat je een medemens bent, is het enige criterium. Jij kunt mee op het vlot, je bént het vlot.’
Geloven in de rechtsstaat
Hoe kunnen we, in tijden van polarisatie, omzien naar elkaar? Volgens prof. dr. Hans Boutelier is het belangrijk om te blijven geloven in de rechtsstaat.
‘Een democratie draait om burgers, mensen met emoties, belangen, waarden. We hoeven elkaar niet aardig te vinden, maar kunnen elkaar wel respecteren. We vinden elkaar in wederkerigheid.’
Kies jij voor een humane stem?
De humanistische waarden van de Europese Unie staan op het spel, stelt directeur van het Humanistisch Verbond Robbert Bodegraven.
‘De politicus die zegt dat de grenzen dicht moeten en asielzoekers gekooid in gevangenissen opsluit, geeft daarmee impliciet te kennen dat hij waarden als mensenrechten of menswaardigheid onbelangrijk vindt. De politicus die de democratie tijdelijk opzij wil zetten om klimaatbeleid versneld door te duwen, geeft aan die democratie op een tweede plan te willen zetten.’
Spreek je uit
Chloé Latour benadrukt, net als haar vader én invloedrijke socioloog Bruno Latour, hoe belangrijk het voor ieder van ons is om ons bezig te houden met politiek.
‘Als mensen niet meer kunnen articuleren wat ze nodig hebben of willen, bewegen we ons weg van de politiek. Dan beslissen slechts een paar mensen voor ons, en dat is geen echte politiek meer.’
Blijf op de hoogte
Via onze nieuwsbrief houden we je op de hoogte van actuele ontwikkelingen – ook binnen de politiek. We trekken aan de bel wanneer politici humanistische waarden met de voeten treden. Heb jij je nog niet ingeschreven voor onze nieuwsbrief? Doe dat dan nu.
Word lid
Het Humanistisch Verbond zet zich in voor een menswaardige samenleving. Een samenleving waarin iedereen een gelijkwaardige stem heeft. Een samenleving die we samen maken.