Uit angst voor bedreigingen van fundamentalisten wordt vrijheid van meningsuiting steeds meer ingesnoerd, vindt de Deense mensenrechtenadvocaat Jacob Mchangama. In de korte film Collision: Free speech and Religion stelt hij dit aan de orde. De film is 29 juni vertoond en bediscussieerd tijdens ‘Athëismedag: feest van de rede’
Jaarlijks wordt deze dag georganiseerd door Center for Inquiry (CFI) Low Countries in samenwerking met vrijdenkersvereniging De Vrije Gedachte. Het CFI is een seculier humanistische denktank ter bevordering van vrijdenken, humanisme, secularisme, scepticisme en atheïsme.
De Vrije Gedachte bevordert het atheïstisch humanisme: vrijdenkers verwerpen iederen godsvoorstelling.
Er is sprake van een toenemende spanning of een ‘botsing’ tussen vrijheid van religie en vrijheid van meningsuiting en expressie? En als dat zo is: wat kunnen we daar aan doen? Dat waren de debatvragen na afloop van de film.
Nahem Selim, schrijfster van het boek ‘Allah houdt niet van vrouwen’, vindt dat in Nederland de vrijheid van expressie wel onder druk staat. Er is zelfcensuur uit angst voor reacties van fundamentalisten. Ook is de Nederlandse wetgeving ten aanzien van godslastering ambivalent. Het is Selim niet duidelijk of religieuze groepen wel of niet voor de wet speciale bescherming verdienen.
Godslastering
In Nederland heeft een grote meerderheid van de Tweede Kamer in april 2013 het verbod op godslastering afgeschaft. Er is dus geen wetsartikel meer dat onderscheid maakt tussen gelovigen en niet-gelovigen als het om belediging gaat. In vele landen ter wereld is dat niet zo. Onder het mom van `godslastering´ worden in vele landen atheïsten, humanisten, vrijzinnigen en mensen met een ander geloof dan de staatsgodsdienst vervolgd.
Floris van den Berg, directeur van CFI, is van mening dat we vanwege deze nadelige effecten wereldwijd en in Nederland zonder vrijheid van godsdienst kunnen. Hij pleitte in het debat voor ‘absolute vrijheid van meningsuiting’. De enige beperking is de wet: je mag geen mensen bedreigen met fysiek geweld.
Bob Chitester, producer van het Free to Choose Network dat de film uitzendt op internet wilde daar nog wel even over doorpraten met Van den Berg voordat hij teruggaat naar de U.S.A.
“Als Floris bedoelt dat vrijheid van godsdienst een afgeleide is van vrijheid van meningsuiting en daarom overbodig, dan ben ik het intellectueel wel mee eens. Maar het nadeel is dat we daarmee ook de kans op een goed debat verspelen met elkaar, want hoe specifieker we kunnen zijn tegen elkaar, des te beter. En er zijn nu eenmaal grote groepen gelovigen.”
Fundamentalisme
Hoe zouden we met fundamentalisme om moeten gaan? Chitester heeft niet ‘het verlossende’ antwoord.
“Er is geen perfecte oplossing. Maar het zou mogelijk moeten zijn dat mensen een religie kunnen loslaten zonder angst. Elk religieus perspectief dat doodsbedreidingen toelaat, zoals tegen Ayaan Hirsi Ali, moet scherp veroordeeld worden.
Aan de andere kant: fundamentalisten moeten ook kunnen zeggen dat homoseksualiteit een vreemde ziekte is, om maar iets te noemen.
Dat wil niet zeggen dat vrijheid van meningsuiting geen grenzen kant. “Elke vrijheid draagt een verantwoordelijk met zich mee: namelijk om anderen geen schade te berokkenen. Zoals Jacob Mchangama ook vertelt. Verder zullen we woorden nooit gelijk mogen stellen met stenen, messen of kogels. ‘Sticks and stones may break your bones by names will never hurt you’, zeggen we in Amerika. Natuurlijk wil ik daarme psychologisch geweld niet bagatelliseren”, voegt Chitester eraan toe.
Column Rein Zunderdorp
Rein Zunderdorp bestuurslid van IHEU en voormalig voorzitter van het Humanistisch Verbond sprak later op de dag een column uit over het onderwerp. Hij ziet het als een taak van humanisme om waakzaam te blijven tegen alle vormen van religieuze intolerantie. “Nu ik lid ben van het bestuur van de IHEU word ik dagelijks geconfronteerd met de noodzaak daarvan. Of het nu gaat om de desastreuze effecten van wetgeving tegen godslastering, het vervolgen van atheïstische bloggers in Bangladesh, het stenigen van “overspelige vrouwen” in Egypte of het onnodig overlijden van Ierse vrouwen als gevolg van het abortusverbod, er ligt een taak voor ons.”
Collision! Free Speech and Religion from Free To Choose Network on Vimeo.