De druk die op de mensen in de zorg wordt gelegd, is hoog. Je zal nu maar de keuze moeten maken wie wel voor de beademing in aanmerking komt en wie niet? Hoe ga je daar mee om? Wat doet het met je? Wat doet het met artsen en verpleegkundigen? Of de mensen die stonden ingepland voor een zware operatie voor het uitbreken van het virus. Er moeten onmogelijke keuzes worden gemaakt waarbij menselijke waarden onder druk komen te staan.
Het is nu ruim vijf jaar dat ik, hoofd humanistische geestelijk verzorging bij defensie, in een onderwerp verdiep waar in Nederland in de zorg voor veteranen nog maar weinig tot geen belangstelling voor was: moral injury. Aandacht voor moral injury vindt zijn oorsprong in de zorg voor Vietnamveteranen in de Verenigde Staten. Door een of een reeks van gebeurtenissen raakt het morele kompas van slag. Iets waarvan je vroeger dacht dat het de waarheid is, dat het rechtvaardig of mooi is, blijkt in een keer een leugen, onrechtvaardig of lelijk. Het is het oplopen van een verwonding van het eigen geweten. Mensen die worden geconfronteerd met moral injury kunnen last krijgen van schuld en schaamte.
Vandaag werd ik gebeld door een arbeidsdeskundige. Zij had over mijn interesse in moral injury gelezen. Ze vroeg mij wat ik met mijn kennis kon bijdragen aan de geestelijke verzorging van mensen die als zorgprofessional werkzaam zijn. In eerste instantie twijfelde ik of ik hier direct een zinnig antwoord op zou kunnen geven. De twijfel zit hem in het momentum. We zijn nu levens aan het redden. Ook wil ik niemand iets aanpraten of mensen nodeloos ongerust maken. Ik wil het denken over moral injury niet devalueren tot een situatie waarbij iedereen zegt daar heb ik ook last van. Maar de vraag die ik kreeg over de relatie van het bestrijden van het coronavirus versus moral injury is bij nader inzien sterker dan ik vooraf vermoedde.
Wellicht niet gelijk nu, maar over een aantal maanden zullen sommige mensen werkzaam in de zorg zich afvragen of zij het goede hebben kunnen doen, of zij over de juiste middelen beschikten, of ze gesteund werden door hun leidinggevende. Ik heb de arbeidskundige drie adviezen gegeven op haar vraag wat we nu kunnen doen om de kans op moral injury te verkleinen:
- Maak tijd voor elkaar vrij als zorgteam om te briefen en debriefen. Luister zonder te oordelen en geef de ander de ruimte om zijn of haar emoties te tonen. Voeg een geestelijke verzorger toe aan het medisch (behandel)team;
- Doe aan stressmanagement. Zorg voor voldoende afleiding voor en na het werk door bijvoorbeeld yogalessen aan te bieden;
- Maak gebruik van rituelen. Brand een kaars, richt een hoekje in om gedachten in een boek op te schrijven, zorg voor een kort moment van bezinning, luister samen even naar muziek, ontwikkel een eigen ritueel.
Het zijn enkele lessen die ik bij defensie heb geleerd en toegepast. Het zijn geen tovermiddelen om mensen beter te maken. Het kan wel houvast bieden om het morele kompas weer op koers te brengen of in ieder geval weer iets bij te sturen. Mensen kunnen veerkracht ontwikkelen en hun weerbaarheid versterken. Als humanist heb ik groot vertrouwen in de eigen kracht van mensen, ze dragen die kracht in zich mee echter die moet wel worden gezien en gewaardeerd. Het zal niet gemakkelijk zijn maar als we onze morele wonden kunnen voorkomen en op een goede manier leren integreren in ons leven, ben ik ervan overtuigd dat we sterker uit de strijd komen. Dat is de hoop die ik voor nu wil bieden. Blijf gezond!
