Regels en richtlijnen bannen spontaniteit in zijn beroep steeds meer uit, vindt psychiater en publicist Bram Bakker (49) “Het is mijn taak om hier weerstand tegen te bieden.”
Wat betekent vrijheid voor jou?
Vrijheid is de ruimte voelen om dingen te doen waarvan jij denkt dat ze nuttig, noodzakelijk en goed zijn. Het gaat dus om het voelen van die ruimte; het betekent niet per definitie dat je die ruimte altijd benut. Neem het recht op demonstratie. Ik vind het een erg belangrijk recht, ook al maak ik er geen gebruik van. Het is heel erg veel waard voor mij dat het kan.
Kom je het thema vaak tegen in je werk?
Ja. Een concreet voorbeeld is het stramien waar we in vast zitten door richtlijnen- en protocollenterreur. Zo verplichten de richtlijnen van de beroepsvereniging mij antidepressiva voor te schrijven aan iemand die depressief is. Als ik dat niet doe en er gaat iets mis of iemand gaat klagen, dan moet ik voor het medisch tuchtcollege verschijnen. De richtlijn wordt dus geïnterpreteerd als een wet. Het woord richtlijn klinkt heel vriendelijk, maar de praktijk is weerbarstig, want als je niet doet wat men heeft bedacht als richtlijn, dan ben je gewoon de sigaar. Ik vind dat zolang je het een richtlijn noemt, je de vrijheid moet hebben om ervan af te wijken.
Hoe vrij ben jij dan in je werk?
Niet zo heel vrij. Ik moet een diagnose op iemand plakken, een behandelplan opstellen… Je moet eigenlijk steeds vaker in het contact met patiënten dingen doen, handelingen verrichten, dingen vastleggen, die misschien wel met goede bedoelingen zo zijn geformuleerd, maar mij eigenlijk belemmeren in het creatief uitoefenen van mijn vak. Er zijn allerlei spelregels, waar ik nooit voor gekozen heb.
Waarom kies je er dan toch voor dit ‘spel’ te spelen?
Omdat het toch een heel mooi beroep is. Je raakt gewend aan de spelregels, maar je moet wel oppassen dat je niet afgestompt raakt. In hoeverre blijf ik een gewoon mens van vlees en bloed in mijn werk? Door al die regels en richtlijnen wordt spontaniteit in de uitoefening van mijn beroep steeds meer uitgebannen.
Ik zie het als mijn taak om hier weerstand tegen te bieden en er kritisch op te reageren, in de hoop dat ik daarmee voor een klein beetje tegenkracht zorg. Dat overschat ik overigens niet; ik ben ook maar alleen.
Eind oktober verschijnt je nieuwe boek ‘Blijf beter!’ Waar gaat het over?
Ik stel vragen bij het huidige gezondheidszorgmodel en vertel waar het wat mij betreft naartoe moet. Wat ik zou willen, is meer bewustzijn over de keuzes die wij maken. De consequenties van die keuzes moeten meer bij de mensen zelf komen te liggen.
Beschouw je lichaam als een auto. Als je een oude auto wil kopen die erg milieubelastend is, dan betaal je daar meer voor dan voor een zuinige auto. Waarom zou het niet ook zo met onze lichamen zijn? Als jij ongezond wil eten of veel wil roken, prima, dat is je goed recht. Maar daar mag je dan ook voor betalen, bijvoorbeeld door een hogere zorgpremie. Het probleem is nu dat de kosten in de gezondheidszorg uit de klauwen lopen en het tegelijkertijd totaal niet transparant is. Aan alle kanten in het medische circuit worden er beslissingen over de patiënt genomen, die zelf het bewustzijn ontbeert om zelfstandig te kunnen kiezen. Echt naar onze leefwijze kijken en daar consequenties aan verbinden als het gaat om zorgkosten, zie ik dan ook niet als het beknotten van de vrijheid van de burger, maar juist als het vergroten daarvan: meer eigen regie.
Humanist Jaap van Praag zei in navolging van Sartre dat mensen veroordeeld zijn tot vrijheid. Wat doe jij met die veroordeling?
[lachend] Ik probeer dat lot dapper te dragen.
Bram Bakker (49) is psychiater en publicist. Hij werkt bij de eigenzinnige GGZ-instelling Vitaalpunt, en is in zijn vrije tijd een fervent hardloper. Op 29 oktober verschijnt zijn nieuwe boek Blijf beter! Meer lezen? Ga naar www.brambakker.com
Interview: Rosanna van Oudenaarden
Foto beeldrecht: Rudd Strobbe