Opvoedadviezen: experts lijken het zeker te weten, maar tegelijkertijd twijfelt iedereen. Deze twijfel is zo oud als de mens. Toch zijn er door de geschiedenis heen patronen te ontdekken die houvast kunnen bieden.
“Mensen worden niet geboren, maar gevormd…” schreef Erasmus. Hij zag kinderen als een stuk klei die nog goed de juiste vorm moesten krijgen. Als een soort kunstenaar die een sculptuur beeldhouwt. Andere filosofen, zoals Rousseau, zagen het kind als van nature goed, die je zoveel mogelijk vrij moet laten zich te ontplooien. Dit spanningsveld, tussen sturing en vrijheid, staat centraal in veel pedagogische debatten. Maar waar zit nou het juiste midden?
Stine Jensen en Frank Meester kiezen voor de opvoedstijl van ‘schipperen’: soms iets meer vrijlaten, dan weer meer sturing geven. De context bepaalt wat op dat moment nodig is. Maar op basis waarvan kies je dan? Is er een waarde die binnen dat schipperen iets meer richting en koers kan geven?
Vincent Stolk deed voor zijn promotie in 2016 onderzoek naar de meer recente geschiedenis (1850-1970) van ideeën over opvoeding in het humanisme. Opnieuw: sommige humanisten leggen meer nadruk op natuurlijke vrijheid, anderen meer op het opvoeden tot goede burgers.
Goedheid in de mens zelf
Maar hij ontdekte ook een aantal overeenkomsten. Zo waren humanisten er altijd van overtuigd dat de bron van goedheid in de mens zelf zit en niet van buiten hoeft te komen. Daarbij ging het humanisten bij het denken over opvoeden en onderwijs altijd over de kernwaarde humaniteit: (mede)menselijkheid.
We voeden kinderen niet alleen op tot zelfstandige en gelukkige mensen, maar ook tot humane mensen, die zich verantwoordelijk voelen voor (vreemde) anderen. Deze humaniteit is geen softe verdraagzaamheid, betoogt filosoof Bas Nabers, maar een ferme houding waarbij mensen ondanks meningsverschillen elkaar als mens kunnen blijven zien.
Humaniteit vormt een brug tussen teveel vrijheid en teveel richting: we voeden kinderen op tot mensen die zich verantwoordelijkheid voelen voor zichzelf, anderen en de wereld.
Hoe doe je dat? Humanisten hebben vaak gewezen op het belang van gelijkwaardigheid én gezag, in plaats van macht.
Hoogleraar pedagogiek Micha de Winter noemt dit ‘autoritatief opvoeden’, een stijl tussen laissez faire en autoritair. Bijvoorbeeld als het gezin op vakantie gaat. “Ouders met een autoritatieve opvoedstijl vragen hun kinderen mee te denken, maar noemen ook het budget, of geven een aantal keuzes voor de bestemming. Ouders geven zo ruimte en verantwoordelijkheid, maar door het stellen van grenzen zijn die niet onbeperkt.” Je kunt dus wel gelijkwaardig zijn, maar ook gezag houden. Iets dat veel angstige ouders van nu, die vooral vriendjes willen blijven met hun kinderen, goed kunnen gebruiken, zegt ook opvoedcoach Steven Pont.
Bestaat er een humanistische opvoeding? In grote lijnen wel. Een gericht op (mede)menselijkheid en een gezagsvolle balans vindt tussen vrijheid en verantwoordelijkheid. Dit levert nog geen kant-en-klaar handboek voor opvoeden – en gelukkig maar. Met elkaar van gedachten wisselen over ‘het goede opvoeden’ en te leren van elkaars successen en flaters, dát is humanistisch.
WAT GEEF IK MIJN KINDEREN MEE?
De vraag bij opvoeden en onderwijs is steeds: hoe vind je de balans tussen vrijheid en grenzen stellen?
Het Humanistisch Verbond staat voor brede vorming van kinderen in opvoeding en onderwijs, burgerschap en persoonsvorming. We investeren in humanistisch vormingsonderwijs, we geven workshops over opvoeden en burgerschap, en bieden inspiratie bij belangrijke momenten in het leven.
De komende periode geven we verdieping aan ons programma met workshops, gastlessen, en de Wat zou jij doen? on tour. Lees meer over ons opvoedprogramma op onze website bij Wat geef ik mijn kinderen mee?
