Empathie is makkelijk, dat gaat vanzelf toch, zeker als je iemand mag? Maar probeer het eens met iemand die je echt onsympathiek vindt: dat wordt het een ander verhaal.
Wanneer de essentie van de mens altijd een ander mens is, dan speelt het bijbrengen van empathie vanzelfsprekend een belangrijke rol in de opvoeding. Het werkelijk kunnen voelen wat een ander voelt (de basis van empathie) zit weliswaar rudimentair in de mens meegebakken, maar moet -door socialisatie- wel verder worden gestimuleerd om uiteindelijk tot volle wasdom te kunnen komen. Daar is de opvoeding voor. In het dagelijks leven lijkt het zwaartepunt vaak te liggen op het voorkomen van ruzietjes met broertjes en zusjes, het tandenpoetsen en het op tijd op school zijn, maar je kind leren zich werkelijk te verplaatsen in de ander is pas waar het in de opvoeding ook echt allemaal interessant begint te worden. Want empathie is ontzettend moeilijk en vraagt vaak het uiterste van ons. Waarom?
Er zijn mensen die we aardig vinden, die we het allerbeste wensen en die we hopen in onze buurt te houden. Omdat we sympathie voelen voor deze mensen, is het tonen van empathie vervolgens niet zo ingewikkeld. Je wilt je immers graag inleven in iemand waar je sympathie voor voelt. Maar waar moet je met je empathie heen bij de mensen waar je geen sympathie voor voelt? Waar moet ik bijvoorbeeld mijn empathie vandaan halen voor een Trumpstemmer, of voor Trump zelf? Of dichter bij huis, bij die ene leerkracht van mijn zoon die ik zo slecht vond? Dan wordt empathie een ander verhaal, dan wordt pas het uiterste aan humaniteit van ons gevraagd; empathie opbrengen voor iemand waar je geen sympathie voor voelt. Echte empathie is het eigenlijk pas als het je ook pijn doet.
Voor kinderen (en ook voor veel volwassenen) is dat een uiterst moeilijke taak. En toch, wanneer we het humane in de opvoeding een belangrijke rol willen geven, dan is dat een taak die we onszelf – omdat we opvoeders zijn- op moeten leggen. Of is het een onmogelijke taak en mogen we als humanist falen in onze empathie voor onze medemens?
Beeldrecht FlickR. Hernan Pinera