Deze week bleek dat de regering de Wet Publieke Gezondheid aanpast om de anderhalvemetersamenleving juridisch te onderbouwen. Een uitgelekte versie van deze wet laat bij ons de alarmbellen rinkelen: de democratische controle door het parlement ontbreekt en de regering krijgt alle ruimte om vrijheden in te perken. Eerder organiseerde onze programmamanager Steven de Grauw al een online expert meeting over de spoedwet om uit te zoeken waaraan zo’n wet moet voldoen. “Een spoedwet geeft de regering vergaande macht dus dan moet het parlement wel kunnen controleren wat de regering doet.”
Eind april leverden hoogleraren Jan Brouwer en Jon Visser, twee van de deelnemers aan onze expert meeting, flinke kritiek op de noodverordeningen waarin de coronameetregelen tot op dit moment zijn vastgelegd. Volgens hen mag een noodverordening helemaal geen grondrechten inperken, dat moet via een formele wet. Daarnaast ontbrak de democratische controle op de genomen maatregelen. In principe is een noodverordening ook een middel dat alleen bedoeld is voor een tijdelijke crisissituatie, zoals een voetbalwedstrijd die uit de hand loopt.
Het kabinet moet dus met een wet komen om de coronamaatregelen juridisch te onderbouwen en die wet zit er nu al een tijd aan te komen. Omdat wij als Humanistisch Verbond alert zijn als wettelijke vrijheden in het gedrang komen, organiseerden wij een expert meeting. Ook hoogleraar Marc de Wilde, universitair hoofddocent Anniek de Ruijter en advocaat Jelle Klaas deden mee.
Volgens de experts kan de spoedwet positief zijn als hij aan een aantal voorwaarden voldoet. Ten eerste moet het parlement zich om de zoveel tijd kunnen uitspreken over of de wet nog nodig is. De wet zou ook duidelijk moeten maken aan de hand van welke criteria het parlement besluit of de wet nog nodig is. Verder moet er een vervaldatum in de wet worden opgenomen. In het ideale geval is de wet ook zo specifiek mogelijk in de maatregelen die de regering mag nemen, zodat de regering zich niet zomaar allerlei macht kan toe-eigenen.
Deze week bleek dat de wet zoals hij er nu ligt nog helemaal niet voldoet aan de voorwaarden die experts noemen. Critici zeggen bijvoorbeeld dat het parlement buitenspel wordt gezet omdat zij pas iets mogen zeggen als maatregelen al zijn genomen. Ook mag het parlement zich in het huidige voorstel pas na een jaar uitspreken over de vraag of de wet nog nodig is.
Wij zetten ook vraagtekens bij het gebruik van de Wet Publieke Gezondheid voor maatregelen die de vrijheden van alle burgers inperken. Binnen deze wet kunnen nu mogelijk zieke personen in quarantaine geplaatst worden, maar gezonde personen niet. Wat zijn de implicaties als de overheid ook gezonde personen onder deze wet laat vallen?
Wij roepen het kabinet daarom op met een controleerbare en proportionele wet te komen. “Zorg ervoor dat het parlement elke maand kan bepalen of de wet nog nodig is en laat de wet na een jaar sowieso vervallen. Maak in de wet bijvoorbeeld ook duidelijk in welke situaties je het recht om samenkomst en andere grondrechten wil inperken, zodat het parlement kan bepalen of zulke vrijheidsinperkingen opwegen tegen de inbreuk op mensen hun rechten.”
