Filosofie café – Sociaal Darwinisme als vrolijke wetenschap – inleider: Cor Hermans

Van Darwin naar Nietzsche

Toen de historicus Thomas Carlyle in de zomer van 1875 Darwin ontmoette, vroeg hij hem of het ook mogelijk was dat mensen door de evolutie weer opnieuw apen zouden worden. Carlyle’s plaagstoot laat zien dat over de evolutietheorie niet alleen in termen van vooruitgang werd gesproken.
Gedachten over een reversie van de evolutie waren er ook. Werk je de natuurlijke selectie niet tegen door sociale contraselectie wanneer de zwakken worden beschermd? Het biologisch darwinisme was zwanger van dit soort sociale, politieke en morele implicaties. Darwin confronteerde zijn tijdgenoten met diverse ongemakkelijke conclusies: de wetenschappelijke irrelevantie van het scheppingsverhaal, de afstamming van de apen, de dierlijke erfenis in ieder mens, de ondergeschiktheid van het individu aan het overleven van de soort, de ‘immoraliteit’ van de hard selecterende natuur. Ook de vrees voor degeneratie lag in Darwins theorie besloten. Vooral daarop probeerde het sociaal-darwinisme, met ingenieuze en dubieuze redeneringen, een antwoord te vinden. Hoe past Nietzsches visioen van een ‘supermens’ hierbij? Met zijn concept van ‘de vrolijke wetenschap’ bezong hij ‘de euforie van de genezing’. De eugenetica (van mensverbetering tot rasverbetering) deed dat ook. Nietzsche zag zichzelf graag als de “anti-Darwin”: de natuurlijke evolutie is helemaal geen ‘survival of the fittest’, ze benadeelt ‘de sterken’ juist, stelde hij uitdagend. De verhouding tussen sterken en zwakken is ook nu nog een moreel dilemma van jewelste.

Dr Cor Hermans studeerde geschiedenis aan de Vrije Universiteit. Hij promoveerde aan de UvA op de diverse sociale interpretaties van Darwins theorie die in het tijdvak 1859-1918 het licht zagen. In 2008 verscheen zijn boek over Darwins tijdgenoot John Stuart Mill (‘Een Engelsman in Frankrijk’). Zijn laatste boek is ‘Interbellum   literature: Writing in a season of nihilism’ (Brill publishers, 2017). Zie www.corhermans.nl

Reserveren gewenst!  Zaal open om 19:30 uur. Kosten € 5,00