Cursus: Humanisme
– Groningen

Onderzoek met Socrates en Montaigne hoe de mens ging nadenken over zichzelf. Wat leren we van Aristoteles hoe we ons verhouden tot onze medemensen? Ontdek met Nietzsche en de ecohumanisten hoe het humanisme zich verhoudt tot het milieu en duurzaamheid. Ervaar hoe kunst en verbeelding een rol spelen bij zingeving. Kijk met Spinoza naar de relatie tussen humanisme, atheïsme en religie en hoe je het humanisme concreet in je eigen leven toe kunt passen. En hoe zit het met het humanisme in andere delen van de wereld? Je gaat de dialoog aan en leert hoe je jezelf tot de nieuwe kennis verhoudt.

Bekijk het programma

Docent en gespreksleider: Ronald Hünneman
Ronald Hünneman studeerde filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Later was hij daar 12 jaar als docent verbonden de studie Kunsten, Cultuur & Media. Hij geeft al ruim 25 jaar filosofieonderwijs, waarbij de alledaagse relevantie van filosofische theorieën centraal staat. Hünneman schreef ‘Aphroditisch hedonisme’ en ‘Pijnlijke contacten’. Hij zet mensen graag aan het denken, om zo meer ruimte te krijgen voor nieuwe denkwegen.

1. Inleiding: wat is humanisme?

Over de wortels van het humanisme, de ontstaansgeschiedenis en de verschillende periodes. Je gaat in gesprek over de manier waarop een levensbeschouwing behulpzaam kan zijn, als een soort van kompas of kaart, bij het zoeken naar zin en vragen over je bestaan. Ook zul je merken dat er al veel eerder filosofische gedachten waren die overeenkomsten vertonen met het moderne humanisme.

2. Humanisme en de zorg voor jezelf

Welke filosofen hebben bijgedragen aan het concept van autonomie en zelfzorg? Hoe autonoom ben je als mens en hoe kijken we naar dit autonomie-ideaal? Is het ideaal van de zelfbepalende mens te veel doorgeschoten naar ongeremd egoïsme of is er nog steeds iets te zeggen voor autonomie en zelfzorg? Misschien biedt het begrip levenskunst handvatten om hiermee aan de slag te gaan.

3. Humanisme en de zorg voor de medemens(en)

De mens draagt zorg voor zichzelf, daarnaast is de mens ook door en door een sociaal dier: we zijn verbonden met de mensen om ons heen.  Door Frans de Waal weten we dat we van nature empathisch zijn en voor elkaar willen zorgen. Maar hoe ver reikt die empathie? Evolutionair bezien, is de mens geneigd om zich verbonden te voelen met zijn eigen kleine groep. Naarmate die groep groter wordt, wordt het lastiger om die verbondenheid te ervaren. En juist daar kan het humanisme verschil maken. Door nadrukkelijk te verwijzen naar het gemeenschappelijke van alle mensen.

4. Humanisme en de zorg voor de natuur

Vanuit de radicale ecologische beweging wordt het humanisme wel verweten dat de mens zo centraal gesteld wordt, dat daardoor het zicht op aarde, milieu en natuur verdwenen is. Als reactie ontstaat binnen het humanisme een hernieuwde waardering voor het feit dat we als mens onderdeel zijn van de natuur en verbonden zijn met de aarde en al haar niet-menselijke bewoners. Volgens dit ‘ecohumanisme’ zouden mens en natuur niet zo tegenover elkaar moeten worden gesteld. Dat we verbonden zijn met de natuur betekent ook dat we de verantwoordelijkheid hebben om met zorg om te zien naar de aarde en naar alle niet-menselijke soorten met wie we onze planeet delen.

5. Humanisme en de zoektocht naar zin

De vraag naar de zin van het leven en ons bestaan stellen mensen zich al eeuwenlang en waarschijnlijk nog langer. Een zoektocht die je op persoonlijk niveau kunt aangaan. De rode draad in humanistische zingeving is dat deze zich richt op menselijke ontplooiing en aangaan van verbindingen met anderen en de wereld om ons heen, de aarde. 

6. Humanisme wereldwijd

Wereldwijd en door de eeuwen heen wordt er nagedacht over wat het betekent om mens te zijn en een goed leven te leiden. In die zin kun je humanisme overal in terugzien. Tegelijkertijd is het bijvoorbeeld nog steeds zo dat over de hele wereld ongelovigen nog steeds worden vervolgd. Want hoewel veel culturen en landen elkaar kunnen vinden in de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens, spelen achtergronden en context een grote rol in de vertaling ervan naar de praktijk.