Captain Fantastic
In Captain Fantastic (2016, Matt Ross) volgen we vader Ben die met zijn zes kinderen een zelfstandig en anarchistisch bestaan leidt in de wildernis. Zijn vrouw Leslie verblijft in een psychiatrische kliniek. Wanneer het bericht doorkomt dat ze zichzelf van het leven beroofd heeft, reizen Ben en de kinderen naar zijn schoonouders om afscheid van Leslie te nemen.
Het openhartig spreken met kinderen over geestesziekten en zelfdoding, breken met de traditie van ouders, een eigen vorm van afscheid zoeken. In de prachtige laatste scène zien we hoe liefdevol, intiem én vreugdevol het laatste afscheid van een echtgenote en moeder kan zijn. Een brandstapel aan zee, persoonlijke afscheidswoorden die gefluisterd worden, serene aandacht die langzaam overgaat in een gezamenlijk lied: Sweet child of mine. Een ontroerende en vitale ode aan een overleden geliefde.
Mar Aldentro
Het verlangen te sterven en zelf afscheid te nemen van het leven wordt in Mar Aldentro (2004, Alejandro Amenábar) heel erg invoelbaar gemaakt. Dit waar gebeurde verhaal gaat over Ramón Semperdo. Hij raakte door een ongeluk verlamd en vocht 29 jaar voor het recht te mogen sterven. Hij wordt hierin bijgestaan door advocate Julia die aan een chronische en progressieve ziekte lijdt. Ook leert hij Rosa kennen met wie hij een steeds inniger vriendschap krijgt. Dan is er nog de pastoor, die net als Ramón verlamd is, en die hem ervan probeert te overtuigen dat het immoreel is om over je eigen leven te willen beschikken.
Via de verschillende perspectieven van deze personages, brengt deze indringende en mooi gemaakte film helder de verschillende posities in beeld die bepalend zijn in de discussies rond het zelfgekozen levenseinde.
Maar bovenal is het een portret van iemand die worstelt met een complexiteit aan gevoelens rondom zijn verlangen naar de dood.
Wit
Wit (2001, Mike Nichols) onderzoekt de meer universele menselijke ervaring van afscheid nemen.
Vivian Bearing krijgt te horen dat ze een agressieve vorm van kanker heeft. Ze is een gerespecteerde literatuurprofessor die zich voor haar werk bezighield met de dood als thema in de literatuur. Nu is de dood niet langer een gedicht, maar een persoonlijke ervaring. De film onderzoekt het proces van afscheid nemen van het eigen leven. Tegelijk komen allerlei vraagstukken en dilemma’s aan bod zoals het ongemak van medische verzorgers in hun omgang met de dood.
Voor veel nabestaanden is de dood van een geliefde een gebeurtenis die nooit eindigt. Het afscheid betekent het begin van een rouwproces. Maar hoe geven we dat nooit eindigende afscheid vorm? Ieder doet dat op zijn eigen manier. Een manier die past bij wie je bent, en bij de persoonlijke band met de overledene.
Heart of a Dog
In Heart of a Dog (2015, Laurie Anderson) luisteren we naar muzikante en kunstenares Laurie Anderson die in een filmisch essay haar rouwproces onderzoekt. Het is een experimentele documentairefilm, die wel wat van je vraagt.
Voor de geduldige kijker onthult de film een grote rijkdom aan beelden, animaties, verhalen en muziek. Anderson brengt uiteenlopende persoonlijke gedachten en overdenkingen in beeld. Ze vertelt over de relatie met haar moeder. Ze stelt zich voor hoe haar overleden hondje Lolabelle de wereld beleefde. Daarnaast staat ze stil bij het leven in New York na 9/11, en overdenkt ze de boeddhistische kijk op leven en dood. In dit associatieve verhaal verwerkt ze op subtiele wijze het afscheid van haar overleden echtgenoot, popmuzikant Lou Reed. Het is een intiem en persoonlijk document dat door de sfeer en het tempo een meditatieve en troostende werking heeft.
The Way
Met rituelen kun je iets uitdrukken over wat mensen voor ons betekenden. In The Way (2010, Emilio Estevez) krijgt een vader – Tom – te horen dat zijn zoon is verongelukt op de Camino, het pelgrimspad naar Santiago de Compostella. Hij reist vanuit Amerika naar Frankrijk. Daar besluit hij met de as van zijn zoon in diens voetsporen te treden en de wandeltocht naar Compostella af te maken. Het wordt een tocht van verwerking van verlies, en tegelijkertijd van bezinning en vernieuwing. Onderweg komt hij verschillende mensen tegen die iets achter zich willen laten, en in het reine met zichzelf moeten komen. Ergens aan het begin van de film vraagt Tom aan de eigenares van een gîte of zij de Camino ook gelopen heeft. Ze antwoordt: “Nooit. Toen ik jong was, was ik te druk. Nu ik oud ben, ben ik te moe.”
In deze film zie je dat een afscheid vormgeven toewijding, aandacht en moed vragen. Die persoonlijke vorm die recht doet aan de geliefde overledene, en aan jezelf, is ontzettend belangrijk om zo’n moment te markeren en beter verder te kunnen.
Kijk ook deze prachtige korte documentaires. Je vindt ze online.
Cucli (2016, Xavier Marrades, 17 minuten)
Een ontroerend portret van een man die het verlies van zijn vrouw verwerkt door een innige band met een duif.
The Fish Tamer (2014, Roger Gómez, Dani Resines, 23 minuten)
De Spaanse Francesc Roig Toqués verlangt een leven lang naar de zee, maar kan er door zijn zieke gestel niet komen. Dus verzamelt hij de zee om zich heen: scheepsmodellen, objecten, foto’s, en een vijver met vissen. Een goede vriend ontvangt na zijn overlijden een brief met de laatste wens van Francesc.