Filosofie voor een breed publiek 2023 - 2024- 32ste serie
Twijfel als keuze – leren laveren tussen fundamentalisme en relativisme
Pakweg 35 jaar geleden was de oproep om positieve waarde te hechten aan ‘het voordeel van de twijfel’ een belangrijk thema in het humanistische gedachtegoed.
Nu, in ons tijdsgewricht, lijkt twijfel alom nog veel minder geliefd dan destijds. In politiek en maatschappelijk debat bestoken partijen elkaar met beweringen, suggesties en vermoedens die worden gepresenteerd met de zwaarte van onweerlegbare feiten. En ook het individuele leven lijkt steeds meer doordrongen van de hang naar absolutisme.
Wat is eigenlijk het voordeel van twijfel? Weegt het op tegen nadelen? Welke activiteit kunnen we beschouwen als het tegenovergestelde van twijfelen? En wat is de samenhang tussen kwalificaties als twijfel, feit, fake, kans, wetenschap en mening? En is ook bij twijfel sprake van ‘kairos’, het juiste moment en de juiste plek?
Na de afgelopen lezingencycli, waarin onderwerpen als waarheid, weten, gelijk hebben/krijgen/zijn, en wereldburgerschap centraal stonden, gaan we ons in deze 32e serie verdiepen in de plaats en functie van twijfel in onze actualiteit.
We gaan te rade bij diverse klassieke en moderne filosofen, maar ook bij onszelf.
We gaan onderzoeken of de uitspraak van de staatsman/filosoof Marcus Tullius Cicero (106-43) klopt, dat je door te twijfelen tot waarheid komt (“dubitando ad veritatem pervenimus”).
Zomaar een uitspraak tot waarheid bombarderen, werkt in ieder geval desastreus, dat is al duidelijk.
Tijd: Zondagmiddagen van 13.30 tot 16.00 uur
Plaats: De Bres – Schoolstraat 4 – 8911 BH Leeuwarden
Kosten deelname: € 10,- p.p. per bijeenkomst. U kunt contant betalen aan de zaal, of dit bedrag storten op bankrekeningnummer. (in verband met de onzekere tijden kan het zijn dat we de prijs in 2024 moeten aanpassen)
NL 16 TRIO 0198 3836 65 t.n.v. penningmeester HV-Fryslân.
Wanneer u zich vooraf inschrijft voor het bijwonen van alle lezingen geldt een gereduceerd tarief van € 50,- (voor de hele serie). Wanneer u geld overmaakt, graag vermelden welke inleiding/inleidingen het betreft.
Informatie:
Vragen: [email protected] of app/sms naar: 06-33781823
Folder: U kunt HIER de folder in pdf-formaat downloaden
Programma Filosofie voor een breed publiek 2023 - 2024 - 32ste serie
8 oktober 2023: Wat betekent twijfel?
▪ Prof. dr. Paul van Tongeren (filosoof – Radboud Universiteit Nijmegen)
Om goed te kunnen nadenken en inzichten te kunnen toepassen is het nodig om begrippen goed te definiëren en in verband te plaatsen.Wat is twijfelen? Wat doen we als we kansen berekenen? En wat hebben deze activiteiten met elkaar te maken? Wanneer is iets een feit? En wat gebeurt er als ik een mening heb?
12 november 2023: Existentiële twijfel
▪ Meino Zeillemaker (fotograaf, filmmaker, schrijver, leraar Shambala boeddhisme)
Het gaat hier natuurlijk niet over de twijfel over müsli of boterhammen bij het ontbijt, maar over existentiële twijfel. Die treedt op wanneer je de illusie hebt dat je een robuuste eenheid bent, maar geplaagd wordt door je meervoudigheid. Twijfel aan je leven treedt vooral op als je slaags raakt met een lastig element van je persoonlijkheid, wat zich uit als angst of depressie.
Het boeddhisme en de niet uitsluitend op het rationele gerichte stroming in de Renaissance proberen dit probleem op dezelfde manier op te lossen, namelijk door niet de twijfel, maar de innerlijke gespletenheid die eraan ten grondslag ligt aan te pakken. Zij doen dit door “vriendschap te sluiten met jezelf.” Dat betekent vooral dat je vriendschap sluit met het segment van je persoonlijkheid waar je het meeste moeite mee hebt. De grote Renaissance-geleerde Marsilio Ficino benadert zo zijn depressieve kant in Liber de Vita (1489). Hij erkent zijn “melancholia”, constateert dat vooral kunstenaars en filosofen er last van hebben, en verzoent die dan met de andere elementen van zijn persoonlijkheid, die hij toedicht aan de invloed van de verschillende planeten. Het boeddhisme heeft net zo’n energetische aanpak, waardoor ook het lichaam erbij betrokken wordt. In meditatie worden de interne krachten geharmoniseerd door ze de ruimte te geven. Een dergelijke houding tegenover de verschillende krachten in jezelf kan ook leiden tot openheid tegenover de uiteenlopende krachten in de buitenwereld. Parallel hieraan lijkt de visie van James Bridle in Ways of Being.
10 december 2023: Twijfel aan het strafrecht
▪ Drs. Marthe Kerkwijk (filosoof en programmamanager bij de Internationale School voor Wijsbegeerte)
Waarom straffen we? Is straf te rechtvaardigen? Dr. Clara Wichmann (1885-1922) kennen we vooral als een belangrijke voorvechtster van het vrouwenkiesrecht in Nederland, maar de filosofische vraag of straf rechtvaardig is hield de rechtsfilosoof en jurist misschien wel het meest bezig. Ze promoveerde op de geschiedenis van het strafbegrip en richtte een actiegroep op die streefde naar de opheffing van het strafbeginsel. Ze schreef essays om haar standpunt dat straf per definitie onrechtvaardig is te onderbouwen en gaf tot haar dood lezingen over dit onderwerp. Het idee dat misdaad straf verdient is volgens haar diep geworteld in onze aard, wat het moeilijk maakt om eraan te twijfelen. Toch pleit ze ervoor om precies dat te doen.
Wichmann schreef honderd jaar geleden.
Vandaag de dag is ons strafklimaat flink verhard. Tijd om Wichmanns twijfel aan ons recht tot straffen weer in herinnering te brengen. Haar uitdagende betoog houdt ons een spiegel voor.
14 januari 2024: Wat is de relatie tussen twijfel en gevoel van eigenwaarde?
▪ Drs. Frank Meester (filosoof, publicist, musicus) en drs. Maarten Meester (filosoof, journalist, docent/student)
Over Schopenhauer en Nietzsche. De moed om te twijfelen als vorm van amor fati. Zekerheid als angst voor vrijheid.
11 februari 2024: Kun je twijfelen leren?
▪ Dr. Han Thomas Adriaenssen (filosoof – Rijksuniversiteit Groningen)
Twijfel in opvoeding en onderwijs. Over de rol van cynisme en fundamentalisme. Over de relatie tussen cynisme en creativiteit/fantasie. In de klassieke traditie van het cynisme staat kritiek op / twijfel aan culturele gewoonten en geaccepteerde waarheden centraal. Cynici richtten zich op eenvoudig en eerlijk leven. Wat kunnen moderne wereldburgers leren van het cynisme?
10 maart 2024: Ik twijfel, dus wij zijn
▪ Dr. Els Maeckelberghe (ethicus Beatrix Kinderziekenhuis Groningen / UMCG)
De zinsnede ‘Ik twijfel’ wordt in deze tijd al gauw gelezen als een uitspraak van een individu dat iets niet weet, onzeker is, geen beslissingen kan nemen … Terwijl van het ‘ik’ wordt verwacht dat het stevig in de schoenen staat en in staat is tot stellige uitspraken te komen. Bij ieder debat dat langs komt, wordt het ‘ik’ gevraagd om een stevige mening. Twijfel als hermeneutische grondhouding leidt echter tot iets heel anders: creativiteit, verbinding, worteling én vernieuwing.
Met Paul Ricoeur en een kunstenaar als Grayson Perry onderzoeken we hoe twijfel tot een ‘wij’ kan brengen.
Aanmelden
Boekjes
Sinds 1991 verzorgt het Humanistisch Verbond Fryslân filosofisch getinte bijeenkomsten onder de titel “Filosofie voor een breed publiek”. Verdeeld over zes maandelijkse sessies wordt een overkoepelend thema behandeld. Voor elk deelaspect wordt een deskundige inleider uitgenodigd.
Van alle inleidingen en discussies zijn samenvattingen gemaakt en in de vorm van goedkope boekjes uitgebracht (drie samenvattingen per boekje, twee boekjes per thema).
Van alle thema’s tot nu toe zijn nog samenvattingen verkrijgbaar.
De eerste 25 jaar zijn ook in digitale vorm op usb te koop voor €25,- (excl. verzendkosten).
De 50 papieren boekjes van deze eerste kwart eeuw bieden we tot eind februari 2023 aan voor de gereduceerde prijs van €1,- per stuk (excl. verzendkosten).
◙ Boekje Ia en Ib – algemene thema’s uit de filosofie
◙ Boekje IIa en IIb – autonomie
◙ Boekje IIIa en IIIb – zingeving
◙ Boekje IVa en IVb – vooruitgang
◙ Boekje Va en Vb – de mens: geest en materie
◙ Boekje VIa en VIb – denkramen
◙ Boekje VIIa en VIIb – levensstijlen
◙ Boekje VIIIa en VIIIb – levenskunst
◙ Boekje IXa en IXb – wat maakt het leven de moeite waard?
◙ Boekje Xa en Xb – gevoel en verstand
◙ Boekje XIa en XIb – geloof, hoop en …
◙ Boekje XIIa en XIIb – het menselijk (on)vermogen
◙ Boekje XIIIa en XIIIb – deugend en ondeugend
◙ Boekje XIVa en XIVb – de paradox van kracht en kwetsbaarheid
◙ Boekje XVa en XVb – moderne levens lopen niet vanzelf
◙ Boekje XVIa en XVIb – de kunst van het kiezen
◙ Boekje XVIIa en XVIIb – goed ouder worden
◙ Boekje XVIIIa en XVIIIb – ken u zelf
◙ Boekje XIXa en XIXb – de ziel en het zelf
◙ Boekje XXa en XXb – mijn leven als kunstwerk
◙ Boekje XXIa en XXIb – burgerschap en vrijheid
◙ Boekje XXIIa en XXIIb – veerkracht
◙ Boekje XXIIIa en XXIIIb – leeftijd
◙ Boekje XXIVa en XXIVb – mens en dier
◙ Boekje XXVa en XXVb – grenzen
De boekjes vanaf de 26e serie zijn verkrijgbaar voor €3,- per stuk.
◙ Boekje XXVIa, b en c – waarheid en verbeelding
◙ Boekje XXVIIa en b – moraal
◙ Boekje XXVIIIa en b – gelijk!
◙ Boekje XXIXa en b – zeker weten?
◙ Boekje XXXa en b – zeker weten? – vervolg
◙ Boekje XXXIa, b en c – bekwaam wereldburger?
Meer lezen over Humanistisch Verbond Fryslân?
Bekijk de hoofdpagina en agenda van Humanistisch Verbond Fryslân.