MTV’s realityserie Teen Mom is mijn lievelings. De reallife-soap is voortgekomen uit een eerder format, 16 and Pregnant, waarin aanstaande tienermoeders werden gefilmd. Die serie bleek een enorm succes en kreeg een spin-off. Een aantal meisjes wordt daarom gevolgd in Teen Mom (later Teen Mom: Original Girls) en Teen Mom II.
Conflict
Reality-tv gedijt op conflict, en in het leven van tienermoeders is er heel veel conflict. Het gaat zelden goed met de baby daddy, die soms niks te maken wil hebben met het kind en soms volledige voogdij opeist. Ruzies met ouders en partners worden uitgevochten terwijl op de achtergrond problemen met verslaving, armoede en zelfbeeld spelen. Het is fantastische tv en de series zijn beide al zeven seizoenen ongekend populair.
Verwoesting
MTV had stichtelijke intenties. Het tonen van de verwoesting van de jeugdperiode – want dat is waar de gevolgen van tienerzwangerschapop neerkomen – moest safe sex bevorderen. In het puriteinse Amerika, waar onthouding nog steeds onderwezen wordt als voornaamste vorm van anticonceptie, is dat nogal wat. Bij Teen Mom hoort een voorlichtingssite en aan het einde van ieder seizoen is er een Check Up With Dr. Drew, waar de bekende televisiepsycholoog Drew Pinsky de deelnemers vraagt te reflecteren op hun recente strubbels en steeds weer hamert op het belang van (goed gebruik van) voorbehoedsmiddelen.
Kritiek
Desondanks is er veel kritiek. De programma’s zouden volgens sommigen juist tienerzwangerschappen verheerlijken, omdat de geportretteerde meisjes beroemdheden zijn geworden. Naar de effecten van 16 and Pregnant en Teen Mom is – uiteraard – onderzoek gedaan, met tegenstrijdige resultaten. Zo is er een studie die beweert dat de series het aantal tienerzwangerschappen significant hebben verminderd en een studie die stelt dat ze die juist aanmoedigen.
Het laatste is sowieso niet waar, want het tienermoederschap in de VS daalde. Het eerste is waarschijnlijk ook niet waar: het is te kras die afname toe te schrijven aan de series. Alleen iemand die nooit keek, kan kritiek hebben op ‘verheerlijking’. Het enige stel dat nog bij elkaar is, Catelynn en Tyler, stond hun baby af ter adoptie. Daarmee wordt een oorzakelijk verband gesuggereerd: het kind houden – wat alle andere moeders deden – brengt ellende.
Kijkgenot
Mijn kijkgenot richt zich daarop. Bij iedere afleveringbedenk ik me hoe blij ik ben dat ik niet 16 en zwanger ben, of tienermoeder. Dat laatste had weinig gescheeld. Op mijn negentiende onderging ik een abortus – al vind ik dat woord te heftig klinken.
Ondergaan suggereert een langdurige medische operatie. Het woord heeft de negatieve connotatie van ‘moeten verduren’. Hoewel mijn abortus fysiek pijn deed – te vergelijken met menstruatiekrampen – stemde hij mij gelukkig. Ik wilde namelijk geen kind. Toen niet en nooit niet.
Ik was zwanger geworden omdat ik het zonder condoom had gedaan en niet aan de pil was. Ik dacht dat dat wel kon, want met een eerder vriendje had ik dat ook een keer gedaan en toen was er niets gebeurd. Met mijn domme puberkop dacht ik dus dat ik dan wel onvruchtbaar zou zijn en/of dat het geen kwaad kon. Toen ik niet ongesteld werd, wist ik direct hoe laat het was. De jongen in kwestie kende ik net, hij had snel raak geschoten.
Ouderpaar
Op geen enkel moment kwam het in mijn hoofd op om het kind te houden. Abortus was de enige keuze want het was de enige uitweg. Zoals gezegd had ik geen kinderwens. Bovendien had ik geen cent te makken, was ik net aan mijn studie begonnen en had ik geen enkel verantwoordelijkheidsgevoel – wat ook de reden was dat ik me in die situatie bevond. Daarbovenop was er geen enkele reden om aan te nemen dat mijn kersverse vriendje en ik een behoorlijk ouderpaar zouden vormen.
Omdat ik nog bij de huisarts uit mijn geboortedorp stond ingeschreven, moest ik met lood in mijn schoenen naar huis om mijn moeder te informeren waarom ik naar de dokter moest. Hij bevestigde mijn vermoedens, ik kreeg de verplichte week bedenktijd en nam de trein terug.
‘Weg-weg-weg’
Die week was dan ook verschrikkelijk. Zwanger zijn is niet leuk. Ik was moe en misselijk. Dat is misschien te doen als je zin hebt in een kind. Maar als je het moet doorstaan omdat politici in de jaren 80 hebben besloten dat je als vrouw niet handelingsbekwaam genoeg bent om zonder week bedenktijd voor abortus te kiezen, piep je wel anders. Ik stompte op mijn buik. ‘Weg-weg-weg’.
Ik voelde me bevoorrecht dat ik die abortus mocht ondergaan. Ik herinner me goed dat ik me bedacht hoeveel meisjes leven in landen waar abortus niet zo goed geregeld is als bij ons. En los van die domme bedenktijd wás het ook goed geregeld. In de kliniek had ik eerst een gesprek met een aardige mevrouw over veilig vrijen. Daarna vond de ingreep plaats, die ik me herinner als wegzuigen. Ik moest even bijkomen op een verkoeverkamer en dat was dat. Ik heb er nooit spijt van gehad, nooit negatief op teruggekeken. De abortus redde mijn leven, zoals ik elke keer bij 16 and Pregnant gelukzalig vaststel.
Als het ter sprake komt in kleine kring en ik acht het relevant, vertel ik het mensen. Dan demp ik mijn stem ietwat, wat ik echt zelden doe. Nooit eerder schreef ik erover, hoewel seksualiteit mijn hoofdonderwerp is. Nu schrijf ik überhaupt weinig over mezelf (een kwestie van smaak), maar hier is meer aan de hand.
Ondanks mijn positieve ervaring en zekerheid over mijn keuze, denk ik dat ik me schaam. Waarom zou ik anders zachter praten? Als vrouwen voor zichzelf kiezen vinden we dat snel egocentrisch en arrogant, kwalificaties die je dient te vermijden. Maar ik koos niet voor mezelf. Ik had de baby-in-de-maak niets te bieden.
Kan het zijn dat abortus, zelfs in Nederland, een beetje taboe is? Kranten schrijven (ik heb dit nagezocht in database LexisNexis) vooral over abortusstrijd in het buitenland. Soms zijn er opiniestukken over wenselijkheid en het belang van preventie, met name in dechristelijke dagbladen. Maar ervaringsverhalen van vrouwen horen we weinig. En dat is gek, want – zo leerde de Tweede Feministische Golf ons – het persoonlijke is politiek.
Horrorbeeld
Het recht op abortus is geen vanzelfsprekendheid. Het wordt bevochten: de ChristenUnie bidt tegen abortus. De stichting Schreeuw om Leven, met grotendeels dezelfde achterban, verspreidde eerder plastic poppetjes, op ware grootte van een foetus van tien weken, in brievenbussen en op pleinen. Dat kan je een marginale partij vinden, maar ze zitten wel in de regering. En het kan verkeren. Waar ik blij naar MTV kijk, kijk ik bang naar The Handmaid’s Tale. Gebaseerd op een boek van Margaret Atwood schetst deze serie een dystopie waarin vrouwen geen zeggenschap hebben over hun baarmoeder. Fertiele vrouwen leven als slaaf en worden iedere maand door christelijke leiders onder toeziend oog van hun onvruchtbare echtgenotes verkracht.
Het is een horrorbeeld voor vrouwen. Het meest huiveringwekkend is hoe geloofwaardig de overgang is neergezet, van een tijd die lijkt op de onze tot de terreur van de theocratische staat. Abortus is nooit veiliggesteld. Bovendien zijn er nog steeds veel landen waar een veilige abortus wordt gedwarsboomd door mannen die menen te weten wat goed is voor vrouwen.
Het maakt me waakzaam maar ook strijdbaar. We kunnen niet gerust zijn zolang abortus niet, zoals familieplanning dat wel is, expliciet benoemd maar vooral ook gewaarborgd wordt als mensenrecht. Je hoeft zelf geen abortus te hebben gehad om mij in die strijd te steunen. Kijk gewoon eens MTV.
Linda Duits (41) is sociaalwetenschapper gespecialiseerd in populaire cultuur. Van haar hand verschenen onder andere Dolle Mythes: een Frisse Factcheck van Feminisme Toen en Nu (2017) en de bundel Seks op z’n Duits (2018). Duits is columnist voor Folia en Brainwash en publiceert onregelmatig in kranten als Het Parool en NRC Handelsblad. Als onderzoeker is zij verbonden aan het Instituut voor Cultuurwetenschappelijk Onderzoek van de Universiteit Utrecht.
Beeld: Hollandse Hoogte, Tyler en Catelynn tijdens een MTV-award show
Onze actie
Het Humanistisch Verbond wil abortus uit de taboesfeer halen, maar ook de regering scherp houden. Want elke vrouw is baas in eigen hoofd en heeft recht op een eigen keuze. Meer weten en onze actie steunen?
Ga naar ons dossier