Het Humanistisch Verbond is jarig. Het 'geestelijke tehuis' voor buitenkerkelijken en humanisten is vandaag 70 jaar. Het Humanistisch Historisch Centrum (HCC) feliciteert ons met dit 'heugelijk feit' door een sfeerimpressie van HHC-directeur Bert Gasenbeek. Hoe ging het er 70 jaar geleden aan toe tijdens de oprichtingsvergadering van het Humanistisch Verbond?
Door Bert Gasenbeek
Op zondag 17 februari 1946 was er uit het gehele land grote belangstelling voor de oprichtingsvergadering van het Humanistisch Verbond (HV). Niet alleen uit het gehele land, maar ook uit alle lagen van het Nederlandse volk was men gekomen. "Dit betekent dat het humanisme in deze tijd niet enkel een zaak is van personen van studie en wijsgerige ervaring. Het humanisme is de grondslag van veler leven, een waarheid die niet enkel langs intellectuele weg te verwerven is. Het is de waarheid van ons leven."
Met deze optimistische woorden deed het kersverse verenigingsblad Mens en Wereld verslag van deze oprichtingsvergadering, die plaats vond op de Keizersgracht 604 te Amsterdam. Het moet er levendig aan toe zijn gegaan met een strijkkwartet, de nodige toespraken en een voordracht uit de apologie van Socrates.
Jaap van Praag (1911-1981), jarenlang voorzitter van het Humanistisch Verbond, sloot zijn rede De noodzaak van een humanistisch verbond af met de woorden:
"We zouden op dit historisch moment tekortschieten, indien we hiervoor de verantwoordelijkheid niet aanvaarden". Hij doelde hiermee op de noodzaak van het geestelijk weerbaar maken van mensen na de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. In de pers kon men toen over de oprichting lezen:
"Het Humanistisch Verbond, dat ter dezer dagen is opgericht in Amsterdam, stelt zich ten aanzien van het buitenkerkelijk deel van het Nederlandse volk ten doel de verdieping van het geestelijk leven en de medewerking aan den geestelijke wederopbouw van het land."
Op Keizersgracht 60, waar de voormalige verzetskrant Vrij Nederland huisde, gonsde het in de eerste naoorlogse jaren van de politieke, sociale en culturele activiteiten. Op 9 februari 1946 werd hier bijvoorbeeld de oprichtingsvergadering van de PvdA gehouden. Het pand uit 1670 heeft een rijke geschiedenis. Voordat de vader van Anne Frank rond 1923 op dit adres ging wonen als vennoot van de firma M. Frank & Zonen, zat er bijvoorbeeld de motorenfabriek van de firma Lewenstein in.
En speling van het lot: tijdens de bezetting werd het in 1943 gerestaureerd om onderdak te bieden aan de Duitse nationaalsocialistische jeugdherbergcentrale. Direct na de oorlog trok Vrij Nederland in het pand. Jaap van Praag, initiatiefnemer en één van de oprichters van het Humanstisch Verbond was redacteur bij Vrij Nederland; niet toevallig waarschijnlijk dat juist hier het Humanistisch Verbond werd opgericht.
Beeld: Jaap van Praag, privécollectie familie Van Praag